Achter elke deur een nieuwe wereld: de zaterdag van Le Guess Who? is wonderbaarlijk

We zweven ondertussen een centimeter of vijf boven de grond door de Utrechtse straten. Onder meer door het speciale IPA-biertje van Le Guess Who? en alle muzikale indrukken die we tot ons hebben genomen. Dag drie, de dag waarop je wereld uit niets anders meer lijkt te bestaan dan ‘Le Guess Who?’. De dag waarop we ons opnieuw een dag lang overgeven aan nieuwe ervaringen. 

Na een berg ervaringen op de donderdag en de vrijdag, staan er op de zaterdag een aantal grote klappers op het programma. Het is al vroeg op de avond druk in de vrolijk gekleurde entree van TivoliVredenburg, het pand waar vandaag onder meer curator Devendra Banhart en Shabaka Hutchings zullen spelen. Maar voordat het zover is, zijn er genoeg muzikale uitstapjes te maken.

Tekst Ricardo Jupijn & Matthijs van Rumpt

 

De folkvernieuwer
In TivoliVredenburg begint de avond met de Californische songwriter Cass McCombs. Samen met een bijzonder getalenteerde drummer, bassist en toetsenist (die trouwens de hele tijd geweldig zit te soleren), zingt hij op zijn gemak zijn sterke, verhalende en onpretentieuze teksten. Vanavond laat hij zien hoe groot zijn oeuvre inmiddels al is. Hij speelt nummers van zijn nieuwe album dat in februari verschijnt, maar vooral ook veel liedjes van oude albums, zoals Morning Star uit 2013 en What Isn’t Nature uit 2004. En precies in dat laatste nummer, waarin hardere uithalen zitten dan je normaal van hem zou verwachten, zie je dat McCombs in zo’n vijftien jaar tijd er alleen maar beter is geworden.

En nog steeds lijkt hij op zoek naar iets nieuws, want halverwege de set ruilt de drummer zijn drumstel voor elektrische pads en de bassist zijn bas voor iets dat lijkt op een grote gong. Met zware galmen op de vocals klinkt een nummer dat volledig los staat van de rest van de set. Het is niet zijn meest indrukwekkende nummer dat hij hier speelt, maar het laat wel zien dat McCombs geen artiest is die na een paar albums altijd hetzelfde zal blijven doen. Eigenlijk het enige minpunt is dat in de loop van het concert de zaal een klein beetje leeg is geraakt, McCombs speelt langer dan een uur en de meeste Le Guess Who?-bezoekers hebben meer om te zien. Maar dat kun je absoluut niet op de kwaliteit van de set betrekken.

 

Mond vol tanden
Altijd lekker, van die onverklaarbare shows waarbij je met je mond vol tanden staat als je iemand op de gang tegenkomt die vraagt hoe het was. Omdat ‘je had erbij moeten zijn’ toch een beetje flauw is, doen we een poging. We zitten op de eerste rij bij Midori Takada, de Japanse geluidskunstenares die sinds een aantal jaar aan het succes proeft van haar albums uit de jaren tachtig die destijds over het hoofd werden gezien. Als ze in de Hertz het podium betreedt, is het muisstil. We horen de kleding schuren en knisperen als ze begint aan haar performance waar we een uur lang met opengevallen mond naar kijken. Het is een schouwspel zoals wij dat nog nooit gezien hebben. Het instrumentarium, de klanken, de verhalen: tijd en ruimte vervliegen. Het is een intieme show die de volledige concentratie vereist, zeker tussen de continu vallende plastic bekers (jongens, houd die dingen potverdomme toch eens een keertje vast, kom op).

Takada vertelt over oude werelden, leven zonder zintuigen en ze zorgt ervoor dat we ons bewustzijn langzaam verliezen. De wereld bestaat alleen nog uit het vacuüm van de xylofoon, de vele bekkens en percussie waar ze tintelingen en ringelingen verspreidt door de zaal. We zijn in een soort Aquarius, een onderwaterwereld waar we graag nog eens naartoe wilden, maar nog nooit zijn geweest.

Muziek uit een ander universum
Verderop, in Kytopia, speelt Orchestra of Spheres, een vierkoppige band die volledig uitgedost in kleding van een andere wereld. Ze dragen allemaal hoofddeksels met tierelantijntjes, hangend voor hun gezicht. Het is makkelijk om je te focussen op de aankleding en de houterige bewegingen, maar dat allemaal is niet bedoeld om je af te leiden van de muziek. De ritmes in instrumenten en stemmen laten geen luie band zien die het puur om het image gaat.

Door al het aluminiumfolie en de grote kettingen heen is het toch nog de muziek die centraal staat. En daarin zie je waarom iedereen de Nieuw-Zeelanders zo vaak met een jonge Talking Heads vergelijkt. Toch neigt deze pop duidelijk meer naar afro-funk, en worden de teksten vaker uitgejoeld alsof ze een manifest aan het voorlezen zijn. Het is bijzonder wanneer de show en de muziek niet ten koste gaan van elkaar. Je ziet het, zélfs op Le Guess Who?, niet zo vaak, maar Orchestra of Spheres laat zien dat het kan.

 

Knipogende Devendra
Devendra Banhart zorgt ervoor dat elk gaatje van de Grote Zaal van TivoliVredenburg is gevuld met warme lichamen. De speciale gast van het festival krijgt een speciaal plekje in het programma (net als op onze website, check hier een longread over hem). Iedereen is erbij, als een soort bonte avond terwijl er nog zoveel moet komen. Hij komt al dansend en glimlachend op, dit uurtje zal iedereen van hem zijn. Banhart is zwoel, sensueel, romantisch, gek en grappig. Hij speelt met het publiek, met zijn liedjes en loopt langs zijn bandleden om ze een zwierig tempo aan te geven en naar ze te knipogen. Al staan we op een afstand naar de show van Banhart te kijken, toch lijkt het alsof de muzikant vanavond speelt speciaal voor ons speelt.

Hij glijdt over het hout van het podium en met zijn gitaarspel hoor je zelfs waar acts als Connan Mockasin en The Growlers naar hebben geluisterd toen ze nog wat jonger waren. Wat is het toch een wonderbaarlijk mooi figuur, zo creatief en hartelijk, innemend en muzikaal. Het voelt als een eer om aanwezig te zijn bij deze liedjeskunstenaar die een bloemlezing geeft van zijn eigen oeuvre tijdens het festival.

Elektronische ondefinieerbare apparaten
Voor de kleine zaal van theater De Kikker staat een lange rij. Achteraan zijn mensen al een beetje nerveus of ze überhaupt de zaal halen als de deuren opengaan. Binnen zit Islaja op de grond, met voor haar een aantal elektronische ondefinieerbare apparaten. De Finse artiest zoekt geen contact met de mensen die voor haar ook op de grond zijn gaan zitten en speelt lange minimalistische instrumentale delen. Met zware autotune en looppedalen voegt ze langzaam steeds een laag toe.

Het lijkt erop dat het publiek er steeds pas echt in komt wanneer er een beat wordt toegevoegd. De muziek is gemaakt om rustig op te deinen en het werkt daarom ook niet helemaal mee dat de zaal na iets van een kwartier bijna voor de helft leegloopt. De muziek van Merja Kokkonen is goed doordacht en haar wilde bewegingen zouden genoeg moeten zijn voor een sterke en intieme show, maar in deze zaal komt het helaas niet over.

 

Kosmische trance
Dan op papier richting de klapper van de avond: Sons Of Kemet, en wel de XL-versie met (houd je vast) vier drummers! Een collectief dat onder leiding staat van Le Guess Who?-curator Shabaka Hutchings (lees hier onze longread over hem). Met zijn achtarmige en -benige monster achter hem, wordt er een orkaan van Caribische beats losgelaten in de Ronda. Het begint allemaal subtiel, met Hutchings die met zijn klarinet langzaam de deuren van deze fata morgana opent. Tegen een achtergrond van rood licht, komt het binnenste van de aarde langzaam omhoog. De drummers zetten zich schrap, tikken zachtjes langs en met elkaar het ritme weg, tot van de rechterkant de ‘bling’ van de avond op komt lopen: tuba-speler Theon Cross en zijn giga-instrument. Als een discobal verspreidt hij met al zijn koper het licht door de zaal en over de balkons van de Ronda, terwijl hij een killer-baslijn speelt die zo nonchalant funky is gespeeld dat je er kippenvel van krijgt.

Na wat gehannes met een microfoon is ook Hutchings er al snel bij om het tempo op te voeren met zijn saxofoon. Alsof de kolen op het vuur worden gegooid van deze stoomtrein die langs mistige bergtoppen rijdt en de rails naar beneden buigen en we dieper en dieper een oerwoud inrijden. De Ronda is een coupé geworden met Hutchings als machinist. Het is vochtig, je ziet schimmen tussen de bomen, takken vol bladeren tikken tegen het dak van de trein terwijl er aan alle kanten melodieën en een onophoudelijk gekletter van vellen en bekkens op je afkomt. Het is een geluidsexplosie vol laag gebrom dat de maag laat trillen en in kronkelige bewegingen resoneert in je borstkas. Het zijn geluiden die je nog nooit in het echt gehoord hebt en de zeskoppige band lijkt de klanken van de kosmos in een trance door zich heen te voeren. Gedurende de show wordt het geluid steeds iets beter en glinsteren er links en rechts wat midden- en hoogklanken van Hutchings zijn instrument in al het lage tonen-geweld. Er wordt opnieuw een wereld gecreëerd waar wij nog nooit geweest zijn. Schitterend.

 

‘The king of keyboard’
Hij is de toetsenist achter Omar Souleyman, hij heeft honderden soundtracks gecomponeerd voor Syrische films en televisie, en hij is ‘the king of keyboard’. Maar meer dan twee keyboards heeft Rizan Said niet nodig om Cloud Nine in TivoliVredenburg van begin tot eind extatisch aan het dansen te krijgen. Het onderste keyboard gebruikt hij voor zijn beats en percussie, het bovenste voor zijn kenmerkende riedelende melodielijnen. Je ziet bij Said meteen dat hij een muzikaal vakman is. Zijn muziek mag het dan voor het publiek onmogelijk maken om stil te blijven staan, zelf houdt hij het vooral bij kalmpjes voor zich uit staren, terwijl hij razendsnel over zijn toetsen glijdt.

Te gast is ook een Nederlands-Syrische man die de muziek ondersteunt met passende zang. Ze staan er allebei heel ontspannen bij, gewoon in spijkerbroek met een microfoon en twee keyboards. Een mooi contrast met de mensen in het publiek, die met een grote glimlach staan te klappen en te zwaaien.

 

Vier de vrijheid
Vandaag gaan we er nog één keer tegenaan in Utrecht, met een programma dat al lekker vroeg begint. Op de elfde van de elfde: de dag waarop er honderd jaar geleden een eind kwam aan de Eerste Wereldoorlog, vieren we de vrijheid en het leven.

---

 

Wat er op de zaterdag van Le Guess Who? zoal nog meer te zien was: