Soberheid, stabiliteit en spiritualiteit: Perfume Genius cureert Le Guess Who?
3 oktober 2017
Le Guess Who?
9 t/m 12 november
Mike Hadreas kijkt voor het eerst naar de toekomst, maar voelt de trauma’s uit zijn verleden nog. Het meesterbrein achter Perfume Genius is optimistisch, maar alleen omdat het hem bij vlagen lukt zijn lichaam te ontstijgen. Hij probeert zich – eindelijk af van zijn drugsverslaving – vast te bijten in het echte leven, maar bekeert zich soms nog tot escapisme. Het meest bijzondere is dat de chaos op zijn No Shape, een van de beste albums van het jaar, altijd een georganiseerde is. Het is Hadreas zelf die zorgt voor de rode lijn en de verbanden tussen alle thema’s op zijn opvallend openhartige album. Dat deed hij ook met het programma dat hij cureerde voor Le Guess Who?, een festival dat als geen ander verschillende genres en generaties op een muzikaal verantwoorde manier weet te verenigen.
Tekst Dirk Baart
Illustratie Mirjam Vesters
Mike Hadreas werd in 1981 geboren in Seattle en groeide op terwijl de grungebeweging van Nirvana, Pearl Jam en Soundgarden daar opbloeide. In Kurt Cobain had de stad een belangrijke voorvechter voor gelijke rechten voor niet-heteroseksuelen. ‘I am not gay, although I wish I were, just to piss off homophobes’, schreef de Nirvana-frontman ooit in een van zijn dagboeken. In werkelijkheid was de situatie van de LGBT-gemeenschap nog erbarmelijk. Het homohuwelijk werd in Washington pas in 2012 legaal en de jonge Mike Hadreas leek symbool te staan voor veel mensen met vergelijkbare seksuele voorkeuren. Vanaf zijn tiende werd Hadreas namelijk gepest op school; hij liep, praatte en wás te vrouwelijk. De pesterijen gingen door op de middelbare school, waar Hadreas als enige openbaar homo was. Toch wist hij zich staande te houden, onder meer door te luisteren naar de muziek van zijn voorbeelden: artiesten als Björk, Liz Phair en Patti Smith. Als hij deze zomer een platenrubriek samen mag stellen voor The Quietus zegt hij over Smiths iconische album Horses: “It’s required to put Horses on a list like this. Just the cover, alone. I count the cover as an influence. She’s defiant but not covert. She’s not trying too hard to be defiant, she just is.”
Hadreas verhuisde naar New York, kwam daar terecht in een artistieke gemeenschap en is de afgelopen jaren zelf uitgegroeid tot zo’n icoon, rebel tegen wil en dank. Alles wat Hadreas doet is anno Trump politiek. Naaldhakken of een jurk dragen? Dat kan niet omdat je dat nu eenmaal leuk vindt; het is een politiek statement. Zo’n statement is No Shape ook. Het is een ‘homoseksueel album’ dat gaat over allesbehalve homoseksualiteit. Hadreas vertelt verhalen over liefde, lust en angst waaruit juist blijkt dat homoseksuele mannen niet zo anders zijn dan hun heteroseksuele evenknieën. Het is het gevolg van een nieuwgevonden optimisme in het werk van Perfume Genius. Hadreas is sober en heeft een stabiele relatie met Alan Wyffels. Het tweetal ontmoette elkaar in de afkickkliniek en is inmiddels acht jaar samen. De klassiek getrainde Wyffels is daarnaast Hadreas’ belangrijkste muzikale partner geworden.
Hoop op de toekomst
Kortom, het licht aan het eind van de tunnel is gezien. Hadreas richt zich op de alledaagse beslommeringen rondom zijn huur, zijn hond Wanda en het besef dat je te dik wordt als je te veel taart eet. Het album opent met Otherside, dat begint met als een ingetogen pianoballade die doet denken aan Hadreas’ eerdere platen. Dan barst halverwege echter de hemel los met toeters en bellen: we zijn aan de andere kant. ‘Every harm is lovingly washed away’, legt Hadreas later uit op Braid, nadat hij op Slip Away al bezongen heeft hoe hij niet meer terug wil kijken en vrij wil breken.
Meer muzikanten richten zich in donkere tijden juist op hun toekomst. Sterker nog, het blijkt een rode draad binnen het programma van Perfume Genius. Voor het nog vrij onbekende Lost Horizons, met Cocteau Twins’ Simon Raymonde in de gelederen, is het zelfs een missie. De naam van hun naderende debuutalbum Ojalá is niet voor niets de Spaanse vertaling van het woord ‘hoopvol’. Anderen zijn zo druk hun wolkenkastelen te bouwen dat ze hun soms vervelende verleden compleet vergeten. Ze maken geen muziek meer voor anderen, maar voor zichzelf. De diepblauwe ogen van Mike Hadreas priemen niet langer in de richting van zijn tegenstanders, maar bewonderen op No Shape vooral de liefde van zijn leven. Deze instelling beïnvloedt ook het nieuwe album van de Nieuw-Zeelandse zangeres Aldous Harding, een van de vele vrouwelijke muzikanten op het programma van Perfume Genius. “It was just confidence and feeling like I could do whatever I want”, vertelt ze aan NPR over het dit jaar verschenen Party. “I wasn’t trying to make anything specific. Well, I was trying to make something specific that I wanted to make. Specifically what I felt like making.” In haar zoektocht vergat Harding alles over haar verleden, behalve de dingen die haar hielpen zich op de toekomst te richten.
Vol van vertrouwen
Field Of Love, het recente album van Mozart’s Sister kwam op een vergelijkbare manier tot stand. ‘I am a death messenger, things that have happened are gone’, zingt Caila Thompson-Hannant. Het einde van dat album kent met My Heart Is Wild een reprise van het nummer My House Is Wild, dat drie jaar eerder verscheen op Thompson-Hannants debuut Being. Opvallend is het hoeveel vrolijker de nieuwe versie klinkt, vol van vertrouwen dat in 2014 nog ontbrak. Een van de singles van het album vat het samen: hier wordt niet gedacht aan de dood, maar van Moment 2 Moment geleefd.
Dat carpe diem kent Perfume Genius ook. Op Wreath zingt hoe hij de dagen voorbij wil voelen gaan, in plaats van ze op te voelen stapelen, op Slip Away smeekt hij: ‘Take my hand, take my everything. If only we got a moment, give it to me now.’ Hetzelfde motto hangt Cate le Bon aan sinds haar sterke en veruit vrolijkste album Crab Day. Het album kwam grotendeels tot stand door improvisatie, geïnspireerd door de positieve ervaringen die ze daarmee had opgedaan. Onder de naam DRINKS maakte de zangeres uit Wales in 2015 een album met de Amerikaanse singer-songwriter Tim Presley. Later werd ze lid van improvisatiegroep Banana, met Crab Day-producer Josiah Steinbrick, Huw Evans van H. Hawkline, Warpaint-drumster Stella Mozgawa en Red Hot Chili Peppers-gitarist Josh Klinghoffer.
Bewustzijn vol bravoure
Net als op Perfume Genius’ No Shape is op Crab Day daarnaast een belangrijke rol weggelegd voor de bravoure van uitgebreide blazerspartijen, die op Le Bons eerdere albums slechts spaarzaam aanwezig waren. Net als bij Perfume Genius gaat bij Le Bon echter een diepere laag schuil onder dat koper: liefdesliedjes als What’s Not Mine gaan niet zozeer over liefde, maar over het bestaan. Net als bijvoorbeeld Die 4 You, een van de vele hoogtepunten op No Shape, zijn ze existentieel.
Voor de een liefde namelijk normaal, voor de ander veel meer dan verwacht. Wat voor Hadreas klinkt als de hemel, klinkt voor mensen met een makkelijker leven waarschijnlijk als de normaalste zaak van de wereld. Als gevolg daarvan zit Slip Away op No Shape vol met Springsteen-achtige swagger, legt Hadreas uit bij Song Exploder: “A lot of rock dudes are just like: ‘Here’s my big, fat album, it’s amazing!’ And everybody’s like: ‘Yes, it is! We love it!’ They don’t need to explain, nobody’s asking them questions about their home life or anything. There’s a specific kind of confidence in it that’s far from me, so it felt thrilling to steal something from it.”
In Alan, de afsluiter van No Shape die als ongegeneerde ode aan Hadreas’ partner dient, lukt dat en zingt de Amerikaan: ‘You need me, rest easy, I’m here.’ Niets aan de hand, zou je zeggen. Maar net als in Perfume Genius’ nummers is er altijd nét iets vreemds aan de hand. Even na zijn geruststelling besluit Hadres namelijk: ‘How weird.’ Die verbazing over het punt in zijn leven dat hij bereikt heeft en over het eigen bewustzijn verraadt de vertwijfeling die Hadreas uit zijn verleden heeft meegenomen. “We had never had sex sober before, either of us”, vertelt Hadreas in een interview aan The Fader. “It was just very weird to be very present. There were no edges smoothed – it’s just you and him. It’s very intimate. If you open your eyes, it’s weird, because there you are.”
Vrees voor het lichaam
Dat wil niet zeggen dat de lichamelijkheid zich op No Shape alleen maar manifesteert in vlezige lust. Hadreas’ nuchterheid heeft namelijk ook nadelige gevolgen: hij onderhoudt altijd al een nogal negatieve relatie met zijn eigen lichaam, dat onder meer geteisterd wordt door de ziekte van Crohn, een chronische ontsteking van de darm. Nu hij zich niet meer verdoofd met alcohol en “alle drugs behalve heroïne” lijkt dat lichaam hem meer lastig te vallen. “I am not a big fan of my body and I would like to leave it”, legt hij uit in een interview aan NPR. “Not die, but retain all my thoughts and be free of my body. I feel betrayed by it.” Albumtitel No Shape refereert niet alleen aan Hadreas’ vrijheid van regeltjes en voorschriften, maar ook aan zijn eeuwige verlangen ‘to hover with no shape, until my body gives way’, zoals hij zingt op het eerdergenoemde Wreath. ‘Something keeps me locked and bodied’, volgt even later op Choir.
Ook op een in augustus verschenen cover bezingt Perfume Genius zijn lichaam, al doet hij dat in de woorden van de Canadese cultster Mary Margaret O’Hara, die Hadreas voor Le Guess Who? over wist te halen tot een zeldzame liveshow. Body’s In Trouble, het door Hadreas onder handen genomen nummer, is een van de grootste hits van haar enige album, het in 1988 uitgebrachte Miss America. “The most satisfying part is the song’s magic formlessness”, zei Hadreas, die het nummer live al speelt sinds hij het voor het eerst hoorde, in een begeleidende tekst. ‘Your body won’t let you’, klinkt keer op keer, als een mantra van mystieke proportie dat direct uit de doeken doet waarom Mary Margaret O’Hara zo tot Hadreas’ verbeelding sprak.
Het is een spreuk die ook zomaar op een album van Pharmakon had kunnen staan. Dat heerlijke herrieproject van Margaret Chardiet is namelijk fysiek tot op het bot. Liveshows van de New Yorkse staan bekend als lichamelijke aangelegenheid waarbij zelfs het volledige vetpercentage van alle aanwezigen tot vibreren wordt gebracht. Ook op de albums van Chardiet wordt de fascinatie voor het fysiek steeds duidelijker, met Bestial Burden uit 2014 als hoogtepunt. Dat album werd, net als No Shape, beïnvloed door fysiek ongemak. Een cyste van twaalf centimeter bedreigde Chardiets organen. De muzikante werd opgenomen in het ziekenhuis, waar ze als een stuk vlees in leven wordt gehouden. Het album, met tracktitels als Body Betrays Itself, bevat hyperventilatie, gekuch en stikgeluiden en “is al labout the mind being separated from the body and being trapped inside of the body”, vertelt Chardiet aan Resident Advisor. Ze denkt ten tijde van haar operaties veel na over sterfelijkheid: het lichaam stopt, maar volgens Chardiet zou de geest voor altijd door kunnen leven. Dat idee levert de 27-jarige wat optimisme op, al klinkt haar muziek daar nog altijd niet naar. Op het dit jaar verschenen Contact stelt ze dat juist de scheiding tussen geest en lichaam hetgeen is dat ons menselijk maakt, en zoekt ze naar momenten waarop het mentale het fysieke kan overstijgen.
Geloof in een god
Het is bepaald geen wereldwonder dat artiesten die zich, zoals ook Perfume Genius, met die gevallen bezighouden op een bepaald moment in aanraking komen met spiritualiteit en religie. Nergens anders wordt zoveel nagedacht over de ontstijging van het lichaam naar de hemel en de mogelijkheid op bovenmenselijk bestaan. In de notities bij het album wordt No Shape zelfs omschreven als de vieze variant van kerkmuziek, vergelijkbaar met Prince zijn Black Album. De zanger, die vanwege zijn Grieks orthodoxe vader een bescheiden verleden heeft met de kerk, nam eerdergenoemde albumopener Otherside zelfs op alsof het nummer gezongen werd door een congregatie. In de opnamestudio werden rijen zangers gevormd, met Mike op de voorgrond als priester die een preek geeft.
Ook Sides valt in die categorie. Het nummer is een duet met Natalie Mering, die inmiddels beter bekend is als Weyes Blood. Dat haar inbreng op No Shape spiritueel aanvoelt is niet zo gek: de 29-jarige zangeres is christelijk opgevoed en zong toen ze jonger was in kerkkoren, tot ze op haar vijftiende afstand nam van het geloof. Met name vanwege de christelijke afwijzing van homoseksualiteit, en besloot ze muziek te maken als Weyes Blood. Die naam verwijst daarentegen nog altijd naar haar achtergrond: hij is afkomstig uit Wise Blood, een boek van de Amerikaanse schrijfster Mary Flannery O’Connor, waarin (anti)religie een belangrijke rol speelt. Als Mering op tour is in Europa, bezoekt ze vaak de plaatselijke mis op zondagochtend. Maar puur voor de muziek. Niet zo gek dus, dat de nummers op haar derde album Front Row Seat To Earth klinken alsof ze kathedralen zouden kunnen vullen. Die muziek, zo vertelde Mering ons eerder dit jaar in een interview, moet klinken zoals de ziel als die geluid zou maken: “Als ik muziek maak, denk ik aan een sacred space.”
Seculiere spiritualiteit
Ook Julianna Barwick, doet dat. Zij zat in een kerkkoor toen ze opgroeide op het platteland van Louisiana. Net als in dat koor gebruikt ze in haar experimentele ambient haar stem als basis en om een zekere verwantschap met ‘iets groters’ te benadrukken. Haar nummers zijn vaak lang titelloos en blijven in veel gevallen tekstloos, alsof ze anoniem doch universeel echoën in een auditorium. Net als Natalie Mering speelde ze eerder dit jaar een show in een gotische kerk in Brooklyn, waar Barwick inmiddels woont. De concerten waren beide onderdeel van initiatief Ambient Church, waar weird music volgens Pitchfork in aanraking komt met mindfulness. Het programma van Perfume Genius lijkt op Le Guess Who? eenzelfde soort samenkomst van werelden te faciliteren. Hadreas en de zijnen tonen aan hoe spiritueel seculaire muziek kan zijn, mits die gepresenteerd wordt in een bepaalde context en setting.
Het levende bewijs daarvan zal op Le Guess Who? Le Mystère des Voix Bulgares zijn, een Bulgaars vrouwenkoor dat Mike Hadreas per toeval ontdekte met partner Alan Wyffels, die een klassiek getrainde muzikant is. Als geen ander manoeuvreert het collectief tussen religieuze hymnes en seculiere spiritualiteit. Op donderdag 9 november is het koor een van de acts die het festival opent, als het voor het eerst ook plaatsvindt in de Domkerk. Het ene moment doen de melodieën van de tweeëntwintig zangeressen denken aan islamitische gebeden, het volgende moment lossen ze onverwacht op in Beach Boys-achtige harmonie. Het resultaat is van buitenaardse schoonheid, zoals dat zo mooi heet. “They always sound like they’re pleading with God”, vertelt Hadreas aan streamingservice Tidal over het album van het ensemble, dat niet alleen zijn leven veranderd heeft: “It changed the way that I sing and think about music. There’s this desperation to it.”
Angst voor alles
Die wanhoop houdt de persoon achter Perfume Genius nog altijd zijn greep. No Shape gaat evenveel over de zwaarbevochten orde van het leven als over de angst dat die orde ooit weer zal verdwijnen. In Valley toont Hadreas begrip voor een oude vriendin uit de afkickkliniek, die nog drugs gebruikt: ‘Michelle, I still want to give in, I’d understand if you did.’ Gedurende Every Night vat hij het samen, zachtjes zingend: ‘Quiet I brace for the drift every night. Nothing has moved for me for some time. Still I’m up.” Hadreas realiseert zich dat zelfs de stabiliteit, de soberheid en het succes dat hij nu heeft geen garantie zijn voor eeuwigdurend geluk. “That’s embarrassing to admit”, vertelt hij aan Independent. “You think circumstances are going to change the way you feel. And they definitely should have more than they have for me.” De veranderingen en het nieuwe vertrouwen zijn dan ook veel duidelijker terug te vinden in Hadreas’ muziek dan in zijn dagelijks leven. Hij maakte een van de meest vooruitstrevende, gedurfde albums van het jaar. Tegelijkertijd is het bang om eten te bestellen in een restaurant. Op andere momenten, als dat wel lukt, voelt Hadreas zich schuldig tegenover anderen die zich niet gelukkig voelen. “Dan heb je het gevoel dat het fout is om gelukkig te zijn”, vertelt hij ons eerder dit jaar in een interview.
Zo voelt de dertiger zich, net als vele anderen, waarschijnlijk verschrikkelijk over het leed van Mount Eerie’s Phil Elverum, die vorig jaar vrij plotseling afscheid moest nemen van zijn vrouw Geneviève, de moeder van zijn dochtertje. Dit jaar bracht hij er een hartverscheurend album over uit, A Crow Looked At Me. “Barely music” is het, geen kunst maar een gitzwart rouwproces schijnbaar gemaakt uit de persoonlijke noodzaak die een belangrijke drijfveer lijkt te zijn voor alle artiesten in wie Mike Hadreas zich interesseert. Op een compleet andere manier dan al die artiesten op Perfume Genius zijn programma houdt Elverum zich bezig met spiritualiteit en lichamelijkheid, leven en dood. ‘Death is real’ is de conclusie die in de eerste zin van A Crow Looked At Me direct als een kogel door de kerk schiet.
En toch is de boodschap die Elverum op Le Guess Who?, in de prachtige Jacobikerk nota bene, zal verspreiden niet alleen een verdrietige. Zijn verdriet heeft hem namelijk de wereld nog niet doen vergeten. Als afscheid en eerbetoon aan Geneviève bezweert hij, zoals ook Mike Hadreas zich terdege beseft: niets in dit leven, niet het mooie noch het lelijke, is gegarandeerd. De wereld zit vol onverklaarbaar onrecht, tegenstrijdigheden en veranderingen: ze is gek en zal nooit gewoon worden. Is het homohuwelijk net toegestaan in de VS, verkiest het land prompt een vicepresident die denkt dat je door middel van kunt worden. Juist dat soort bizar schouwspel in de boze buitenwereld maakt het zo belangrijk om te genieten van de kleine dingen des levens: dat je samen bent met iemand die je liefheeft, dat je de huur kunt betalen, dat je kunt knuffelen met je hond of simpelweg dat je te dik kunt worden van te veel taart. Het is Mike Hadreas tot nu toe niet gelukt, maar Perfume Genius probeert het harder dan ooit.
Perfume Genius speelt tijdens Le Guess Who? op zondag 12 november, onderdeel van zijn gecureerde programma zijn Mary Margaret O’Hara, Weyes Blood, Juliana Barwick, Aldous Harding, Le Mystère des Voix Bulgares, Lost Horizons, Cate le Bon, Mount Eerie, Pharmakon en Mozart’s Sister. Meer informatie over de line-up plus kaarten vind je op http://www.leguesswho.com/
Als je nog veel meer wilt weten over Le Guess Who?, check dan hieronder onze speciale talkshow met programmeur Bob van Heur (artistiek directeur LGW?), Peter Reen (oa. programmeur Welcome to The Village) en Kurt Overbergh (AB Brussel).