Inspired by… Gertrude Stein & Idlewild

In onze serie ‘Inspired By…’ gaat Cor de Jong op zoek naar de literaire inspiratiebronnen achter popsongs. Iedere keer licht hij één schrijver of dichter uit, die op zijn of haar manier een stempel(tje) heeft gedrukt op de popmuziek. Dat kan zijn in de vorm van een citaat, een subtiel knipoogje, het terloops noemen van een titel of een naam.

Illustratie Zep de Bruyn

Toen ik een paar jaar geleden in Edinburgh was, stuitte ik bij toeval op een poster met de aankondiging van een concert van Idlewild. Aan het begin van het millennium timmerde deze Schotse band aardig aan de weg, met name met de albums 100 Broken Windows en The Remote Part. De band klonk nog ongeveer hetzelfde als destijds en speelde ook nog best wat nummers van vroeger, onder meer het bekende Roseability, een nummer met een wat raadselachtige tekst. Want wat is roseability precies? In het refrein valt steeds de naam van de Amerikaanse schrijfster Gertrude Stein (1874-1946) en in de clip is haar beeltenis ook prominent in beeld. Wat is de connectie?

Idlewild – Roseability
Rose, ability, there is no roseability
Rose, ability, there is no roseability
You’ve got off with too much now
You’re getting off with too much now
Stop looking through scrapbooks and photograph albums
Because I know
They don’t teach you what you don’t already know
You’ve always been, dissatisfied

Gertrude Stein said “that’s enough”
(I know that that’s not enough now)

Rose, ability, there is no roseability
You’ve got off with too much now
You’re getting off with too much now
Stop looking through scrapbooks and photograph albums
Because I know
They can’t teach you what you don’t already know
You’re always be, dissatisfied

Gertrude Stein said “that’s enough”
Gertrude Stein said “that’s enough”
(I know that that’s not enough now)

Rose, ability, there is no roseability
You’ve got off with too much now
You’re getting off with too much now
Stop looking through scrapbooks and photograph albums
Because I know
They won’t teach you what you don’t already know
You’ll always be, dissatisfied.

‘Roosvaardigheid’
Roseability laat zich misschien nog het beste vertalen als ‘roosvaardigheid’, oftewel de vaardigheid van een roos. De eerste regel, ‘roos, vaardigheid, er is geen roosvaardigheid’ zouden we dan kunnen lezen als: rozen kunnen niets. Ze doen niets. Ze zijn alleen maar. Rozen, anders gezegd, hebben maar één functie: mooi zijn. Dat sluit aan bij een vaststelling die Gertrude Stein al in 1913 deed: ‘Rose is a rose is a rose is a rose’. Het is haar bekendste dichtregel. Zo bekend zelfs dat deze regel een eigen Wikipediapagina heeft.

Die regel is afkomstig uit het gedicht Sacred Emily. In het gedicht is Rose de naam van een persoon. Maar de dichtregel wordt vaak aangehaald in de vorm ‘a rose is a rose is a rose is a rose’ en dan meestal opgevat als ‘het is zoals het is’, ‘de dingen zijn zoals ze zijn’. Later lichtte Stein dit toe. Volgens haar was een roos ooit gewoon een roos, maar dankzij de romantici kreeg het woord allerlei connotaties. Met haar dichtregel stoft ze het woord als het ware af. In haar dichtregel, zo beweerde ze, was de roos voor het eerst in honderd jaar gewoon weer rood.

Gertrude Stein – Sacred Emily
[…]
What is a winter wedding a winter wedding.
Furnish seats.
Furnish seats nicely.
Please repeat.
Please repeat for.
Please repeat.
This is a name to Anna.
Cushions and pears.
Reason purses.
Reason purses to relay to relay carpets.
Marble is thorough fare.
Nuts are spittoons.
That is a word.
That is a word careless.
Paper peaches.
Paper peaches are tears.
Rest in grapes.
Thoroughly needed.
Thoroughly needed signs.
All but.
Relieving relieving.
Argonauts.
That is plenty.
Cunning saxon symbol.
Symbol of beauty.
Thimble of everything.
Cunning clover thimble.
Cunning of everything.
Cunning of thimble.
Cunning cunning.
Place in pets.
Night town.
Night town a glass.
Color mahogany.
Color mahogany center.
Rose is a rose is a rose is a rose.
Loveliness extreme.
Extra gaiters.
Loveliness extreme.
Sweetest ice-cream.
Page ages page ages page ages.
Wiped Wiped wire wire.
Sweeter than peaches and pears and cream.
Wiped wire wiped wire.
Extra extreme.
Put measure treasure.
Measure treasure.
Tables track.
Nursed.
Dough.
That will do.
[…]

Het is wat het is
Met deze kennis vallen een hoop puzzelstukjes in de tekst op hun plaats. In de coupletten stelt zanger Roddy Woomble simpelweg vast dat je nu eenmaal bent wie je bent. Een dubbeltje zal nooit een kwartje worden. Een dubbeltje is een dubbeltje is een dubbeltje. Een tulp zal nooit uitgroeien tot een roos. Er is geen roosvaardigheid. Het heeft geen zin om door oude plakboeken en foto-albums te bladeren want die leren je niets wat je nog niet over jezelf wist. Het is wat het is.

In het refrein wordt die voorstelling van zaken toch weer ter discussie gesteld. ‘Gertrude Stein said ’that’s enough‘,’ zingt Woomble. Het klinkt als een echo kunnen zijn van ‘That will do’ uit het gedicht. Maar die bewering wordt direct in twijfel getrokken door de tweede stem, die eraan toevoegt: ‘I know that that’s not enough now’. Het is niet genoeg. Het is nooit genoeg: ‘They won’t teach you what you don’t already know/ You’ll always be, dissatisfied’. Het ligt in de aard van de mens om altijd ontevreden te zijn. Wat Gertrude Stein ook beweert…