Inspired By… Fjodor Dostojevski

30 juli 2020

In onze nieuwe serie ‘Inspired By…’ gaat Cor de Jong op zoek naar de literaire inspiratiebronnen achter popsongs. Iedere maand licht hij er één schrijver of dichter uit, die op zijn of haar manier een stempel(tje) heeft gedrukt op de popmuziek. Dat kan zijn in de vorm van een citaat, een subtiel knipoogje, het terloops noemen van een titel of een naam.

In de eerste aflevering ging het over Franz Ferdinand en Mark Twain, deze keer gaat het over Dostojevski en Iggy Pop en The National, en leggen we de verbinding tussen Amerika en Rusland.

Illustratie: Ellis van der Does

Met zijn fraaie baard zou hij niet misstaan hebben in de line-up van ZZ Top: Fjodor Michajlovitsj Dostojevski. Maar al heeft de Russische grootmeester nooit een elektrische gitaar in zijn handen gehad, toch heeft hij een bescheiden stempel op de popmuziek kunnen drukken. Zo is het legendarische album The Idiot van Iggy Pop, uit 1977, genoemd naar een van zijn bekendste romans, De idioot (geschreven in 1868 en 1869). Toch is het moeilijk om op dat album verdere sporen van Dostojevski aan te wijzen.

Een ander voorbeeld van Dostojevski’s invloed is dit nummer, Runaway, van The National. Dat nummer van het album High Violet (2010), was oorspronkelijk ook vernoemd naar een roman van Dostojevski, namelijk zijn laatste boek en magnum opus De gebroeders Karamazov (1879-1880). De tekst van het nummer werd later echter enigszins aangepast, evenals de titel: in eerste instantie heette het nummer Karamazov. Wat hebben boek en songtekst met elkaar te maken?

The National – Runaway

There’s no saving anything
Now we’re swallowing the shine of the summer
There’s no saving anything
How we swallow the sun

But I won’t be no runaway
Cause I won’t run
No I won’t be no runaway
What makes you think I’m enjoying being led to the flood?
We got another thing coming undone
And it’s taking us over

We don’t bleed when we don’t fight
Go ahead, go ahead
Throw your arms in the air tonight
We don’t bleed when we don’t fight
Go ahead, go ahead
Lose our shirts in the fire tonight
What makes you think I’m enjoying being led to the flood?
We got another thing coming undone

But I won’t be no runaway
Cause I won’t run
No I won’t be no runaway
Cause I won’t run
No I won’t be no runaway
What makes you think I’m enjoying being led to the flood?
We got another thing coming undone
And it’s taking us over

I’ll go braving everything
With you swallowing the shine of the summer
I’ll go braving everything
Through the shine of the sun

Op de vlucht
Het nummer is zeker niet een navertelling van de roman. Sterker nog: het kost even moeite om te zien waar precies de link ligt.

Het nummer is getiteld Runaway, toch gaat het over iemand die juist keer op keer verzekert niet te willen vluchten, niet weg te willen lopen voor de feiten. De gebroeders Karamazov gaat op het eerste gezicht niet over vluchten. Sterker nog: het boek eindigt ermee dat Dimitri Karamazov, de oudste van de gebroeders veroordeeld voor de moord op zijn vader (al blijft het tot het eind onduidelijk of hij hier werkelijk verantwoordelijk voor kan worden gehouden). Hem wacht dwangarbeid in Siberië. Zijn familie en vrienden stellen van alles in het werk om hem te helpen vluchten, maar voor het zover komt, is het boek ten einde. Of de vlucht geslaagd is komt de lezer nooit te weten.

In een van de laatste hoofdstukken laat Dimitri zich wel uit over die vlucht:

‘[…] ook al ga ik er vandoor, met geld en met een paspoort, en al zou ik zelfs naar Amerika gaan, dan zal ik toch altijd moed putten uit de gedachte dat ik niet weggevlucht ben om een gelukkig leven te beginnen, maar om een nieuwe dwangarbeid op me te nemen die misschien niet minder zwaar is dan in Siberië!’

Waar je ook heen vlucht, je neemt altijd jezelf met je mee en je neemt altijd het verleden met je mee, lijkt Dimitri te willen zeggen.

Dat is een gedachte die bij meer personages in het boek gestalte krijgt. Thema’s als schuld, verantwoordelijkheid en ridderlijkheid spelen bij vrijwel alle personages. Wat te denken van Katerina Ivanovna, Dimitri’s verloofde, die haar belofte aan hem niet wil breken, hoewel ze eigenlijk meer voor zijn broer Ivan lijkt te voelen, terwijl Dimitri zelf zijn zinnen heeft gezet op Groesjenjka? Beloftes uit het verleden, gezworen toezeggingen, schulden en eergevoel zitten de personages in de weg, waardoor ze zichzelf zonder het te willen in het ongeluk storten.

Het is dat gevoel dat in dit nummer ook tot uiting wordt gebracht. De ‘ik’ vlucht niet, loopt niet weg. Hij gooit zijn armen in de lucht, geeft zich over. Aan wie, aan wat? Aan het noodlot wellicht. ‘What makes you think I’m enjoying being led to the flood?’ vraagt hij hardop (al weten we niet aan wie de vraag gericht is). Dat is een verwijzing naar Shakespeare’s Hamlet. Als Hamlet de wenkende geest van zijn dode vader wil volgen, wordt hij gewaarschuwd door zijn vriend Horatio:

What if it tempt you toward the flood, my lord,/ Or to the dreadful summit of the cliff/ That beetles o’er his base into the sea,/ And there assume some other horrible form,/ Which might deprive your sovereignty of reason/ And draw you into madness?

Matt Berninger, zanger van The National, lijkt in dit nummer die vraag te beantwoorden met een wedervraag. Een wedervraag die zo uit de mond van een van de personages van Dostojevski had kunnen komen.

Tekst Cor de Jong
Foto's Illustratie: Ellis van der Does

Inspired By… Fjodor Dostojevski

Nieuws

Radio & Video

Lidmaatschap

Info

Zoeken op TDI