Het dubbelleven van Jamila Woods: “There’s already a great artist in your own story”
2 maart 2018
De Europese tour van Jamila Woods is niet zonder slag of stoot begonnen. Een bandlid vergat de geldigheid van zijn paspoort te controleren. Die bleek verlopen. Hals over de kop moest een nieuw visum geregeld worden. Moe van de vertraging en rillend van de kou komt Woods aanlopen voor ons interview. We krijgen een slap handje, voordat ze haar kleedkamer in vlucht. De tourmanager zucht. “Gelukkig zijn we niet in Japan”, grapt hij. Iets later mogen we in haar kleedkamer in Paradiso aanschuiven bij de 28-jarige Amerikaanse, die met HEAVN een waar pareltje binnen de neo-soul afleverde, sinds enige tijd ook officieel uit in Europa. “Als ik stress heb, blokkeer ik. De momenten waarop ik echt iets creëer, zijn altijd momenten waarop ik de stress kan laten varen”. Dat doet ze bij de eerste vraag al, want Jamila en ik delen iets.
We hebben namelijk hetzelfde beroep. Allebei doceren we de jeugd. “Really?! That’s awesome!” De ogen van Jamila worden groot en ze lacht haar tanden bloot. “Do you like it? Toen ik nog op de middelbare school zat nam ik deel aan een after school project, daar kon je je talenten ontwikkelen. Ik kreeg leraren waar ik mijzelf in kon herkennen. Jonge mensen, midden 20, zwart en werkzaam als artiest. Ik werd geraakt door poëzie en raakte betrokken bij het uitgebreide poëzie-netwerk in mijn thuisstad, Chicago. Zes jaar geleden, vlak na mijn studie, werd ik zelf gevraagd om les te gaan geven en andere docenten te begeleiden. Ik vind het prachtig. Het lesgeven houdt mij als artiest scherp. Ik kan niet lui zijn. Leerlingen hebben vaak niks met poëzie of muziek. Je moet ze uitleggen waarom je van iets houdt en ze motiveren om gedichten te lezen en nieuwe manieren van denken aan te leren.”
Gedreven docenten, met een hart voor de zaak. Die wil je toch zoveel mogelijk? Het mooie aan lesgeven vind ondergetekende dat je leerlingen anders kunt laten kijken en daardoor meer kan laten zien. Dat hoop ik te bereiken. “Een goede leraar is iemand die toegeeft niet alles te weten”, vult Jamila aan, “en daarmee het beste uit de ander weet te halen. De beste docenten leerden mij that there’s already a great artist in my own story. Ik hoef niet alles te weten, ik mag vertrouwen op datgene wat ik al weet. Dat geldt ook voor poëzie en kunst: je hebt al genoeg levenservaring die de moeite waard is om te delen. Iedereen, ook ik, denkt wel eens dat zijn leven saai is, maar de beste leraren vertelden mij dat dat fout was.”
“Iedereen denkt wel eens ‘my life is boring’. De beste leraren vertellen je dat dat fout is”
Het is slechts een gedeelte van het leven van Jamila, die naast het lesgeven hard aan de weg timmert als soloartieste. Beide banen worden verenigd door haar maatschappelijke betrokkenheid. “Muziek is iets heel universeels. It can be a tool to open new worlds for people. Mijn leerlingen zijn vaak onzeker. Ze denken: dit begrijp ik niet, dit kan ik niet lezen, maar als je ze een song geeft praten ze volop.” In 2016 bracht Jamila haar eigen songs uit op Bandcamp. Door HEAVN kreeg ze verschillende platendeals aangeboden, maar Jagjaguwar ging er met de hoofdprijs vandoor. Een opvallende keuze, want met Dinosaur Jr., Black Mountain en Bon Iver als zwaargewichten is het toch vooral een gitaarlabel. “Klopt ja”, knikt Jamila, “maar langzaam proberen ze meer genres uit. Bij Jagjaguwar laten ze artiesten hun gang gaan. Het voelt als een plek waar mijn creativiteit de vrije loop mag hebben. Kijk naar Bon Iver, je kunt zijn albumtitels niet eens uitspreken! Het zijn net wiskundige omschrijvingen.”
HEAVN werd al snel een internethype. Terecht: het is bijzonder rijke plaat, vol details, tekstueel vernuft en verrassende wendingen. Al zullen haar prominente bijdragen aan The Unruly Mess I’ve Made van Macklemore en Coloring Book van Chance The Rapper ook aan haar bekendheid hebben bijgedragen. “Chance en ik ontmoetten elkaar op de plek waar ik nu werk (Young Chicago Authors , red.). We werden na onze studie op hetzelfde project gezet. Daarna speelde ik een tijdje in een band, M&O. Ik vroeg of hij een verse wilde rappen op een van onze liedje. ‘Sure’ zei Chancelor, natuurlijk wilde hij dat, maar hij had niet genoeg geld voor de bus. Toen zijn we hem maar op gaan halen. Zijn grote doorbaak was opwindend, maar niet verrassend. Weet je, als je opgroeit met open mics zie je zoveel goede artiesten. Saba, Noname, Mick Jenkins, we zijn vaak al fan voor ze zich op hun projecten storten. Sommige van mijn favoriete liedjes staan alleen op Soundcloud, ik kan ze niet eens delen. Die artiesten zouden allemaal groot kunnen zijn.”
“Ik vroeg Chance een verse te rappen op een liedje van mijn oude band, maar hij had niet genoeg geld voor de bus. Toen zijn we hem maar op gaan halen”
Voor haar internationale release veranderde Woods de tracklist van HEAVN, noodgedwongen en bijna ongemerkt. “Je hoort een andere versie van Holy. Omdat we de rechten van een sample niet hadden, moesten we het origineel gebruiken. Sommigen van mijn leerlingen zijn ook op de plaat te horen. De gesproken interludes, dat zijn ze. Ik stelde ze vragen, de antwoorden spraken ze in via hun iPhone. Die antwoorden waren geweldig en hielpen om mijn plaat te vormen. Kanye West veranderde kunst omdat hij dat wilde, ik moest het vanwege een sample. Maar het is een interessant concept, een interessante uitdaging. Als een artiest moet je wel grenzen stellen. Ik kan mijn plaat nu wel beter maken, maar een plaat is ook een goede afspiegeling van hoe een artiest op een bepaald moment in hun leven klinkt.”
Op dit moment in haar leven kan Jamila door voor een protestmuzikant. Althans, zo omschrijven veel mensen haar liedjes, inclusief Jamila zelf. “Het is maar net wat voor betekenis je aan protestmuziek geeft. Veel protestmuzikanten proberen de beweging vooruit te duwen. Ze zijn moe van de samenleving, denken niet meer aan zichzelf, maar alleen aan de omgeving. Ik denk bij protestmuziek aan healing, steun. Martin Luther Kings favoriete liedje was Precious Lord, een hele langzame, softe gospel song. Maar het is wel een protestnummer! Dat probeer ik ook te doen. De beste protestmuziek die ik ken is Conversation Piece van Stevie Wonder. Hij probeerde dingen bespreekbaar te maken. Mensen verwachten dat niet van hem, het zijn goede liedjes, maar de woorden gaan dieper. Kendrick is ook zo krachtig. ‘We’re gonna be alright’, een eigen missie in de wereld. Het maakt mensen echt zichtbaar.”
Dat blijft hard nodig. Jamila Woods komt uit Chicago, waar racisme een grote rol blijft spelen. “Mensen zeggen vaak: ‘You have to go in summer, you’ll fall in love with Chicago’. Je hebt heel veel buurten. Allemaal hebben ze een eigen karakter. Sommige hebben een voorsprong: betere banen, groter netwerk. In andere buurten is dat niet zo en lopen er beduidend meer politieagenten over straat. Er is een vorm van geweld en racisme dat genormaliseerd is. Er wordt continu over gesproken, maar niemand doet er iets aan. Ken je mijn nummer LSD? Daarin zing ik over een ouderwetste mythe. Slaven werden vervoerd over Lake Michigan, maar ze sprongen uit het schip. Mensen zeggen dat ze nog steeds leven. Onderwater. Ze maakten daar hun eigen wereld, living and breathing underwater. I love that. Mijn albumhoes werd er geschoten: a black magical creature, rising from the water.”
Treurig om te merken dat racisme nog steeds een grote rol speelt in het leven van veel mensen. Jamila ziet het. Zowel bewust als onbewust. Onbewust, zoals in de wijken, maar ook zeker bewust. “Laatst was ik uit eten met twee witten mensen. De ober was ongekend onbeleefd tegen me. Hij viel naar me uit en gaf geen antwoord op mijn vragen. Op dat soort momenten voelt het alsof ik gek ben. Maar dit gebeurt helaas nog steeds heel vaak. Gelukkig komen dit soort dingen nu meer aan het licht. Donald Trump doet uitspraken richting moslims en immigranten die behoorlijk extreem zijn. Mensen die nooit nadachten over racisme, niet weten dat het overal is, worden er nu bewust gemaakt. Mensen denken plots, ‘Hey, that’s wrong’!” Kortom: “Crazy presidents create opportunities.”
Het album HEAVN van Jamila Woods is nu uit via Jagjaguwar