Interview

Stephen Malkmus over zijn nieuwe album Groove Denied: “Alsof James Murphy een countryplaat maakt”


19 maart 2019

“Als je geen alcoholist bent, ben je een ochtendmens”, grinnikt Stephen Malkmus. Het mag dan vroeg zijn als zijn telefoon gaat in Portland, maar Malkmus zit duidelijk op zijn praatstoel. Volgens Pitchfork schreef hij de beste liedjes van de jaren negentig, maar hij geniet tegenwoordig van een meer bescheiden leven als vader en freelancer. Voor het werk van zijn vrouw verhuisde hij even naar Berlijn, waar Malkmus zijn achtste soloplaat Groove Denied in elkaar sleutelde.

De plaat verschijnt snel na Sparkle Hard en is – werkelijk waar – vol knarsende electronica de meest afwijkende uit zijn carrière. “It’s funny to mess with things I’m not supposed to”, is het nieuwe, ietwat ironische levensmotto van Malkmus. Dat geldt ook voor dit interview, waar Malkmus spreekt over de meest uiteenlopende onderwerpen. Van dad jokes via Billie Eilish tot aan klimaatopwarming.

Eerst een kleine familiegeschiedenis. Mijn vader kocht in de jaren negentig een kaartje voor een concert van – houd je vast – Yo La Tengo, Sonic Youth én Pavement in Eindhoven. Zo’n sprookjesachtige programmering leek te mooi om waar te zijn. En helaas was het dat ook voor hem. Griep zorgde ervoor dat deze loyale concertbezoeker het concert miste. Zijn enige ooit. Een collega die zijn kaartje kreeg bedankte hem met een goedbedoelde concertposter, die hem nog jaren aan dit voorval herinnerde. Zo’n twintig jaar later kwam Stephen Malkmus terug met een reünietour van Pavement en ik mocht mee. Het werd zijn herkansing en mijn eerste concert (boven de rivieren).

“Ik ben benieuwd hoe de toekomst van Billie Eilish eruitziet”

“Wat een awesome verhaal! Very cool.” Zo reageert Malkmus op mijn familieverhaal. Hij geniet hoorbaar van zijn verleden. Als hij over Pavement vertelt, mogelijk de meest invloedrijke indie-band van de jaren negentig, klinkt hij vol liefde. Hij verwijst er tijdens het gesprek quasi-nonchalant naar. Meestal met “mijn vroegere bandje, Pavement”. “Mijn dochter van veertien en ik delen sommige muziek. Ze vindt het niet erg om naar gitaren te luisteren, maar haar generatie is meer into Frank Ocean. Geef haar ongelijk: Blonde is great, ik krijg maar geen genoeg van de rap in Nikes. We zijn ook samen naar shows gegaan. Ik nam haar mee naar Courtney Barnett en Animal Collective en als concessie gingen we samen naar Billie Eilish, die is super massive bij dertien en veertien-jarigen. Op die leeftijd kan je smaak snel veranderen. Ik ben benieuwd wat er in de toekomst gebeurt met Billie Eilish. Het doet me denken aan Taylor Swift. Dat is totally over nu…”

Onlangs liet Malkmus zijn loyale fanbase schrikken met een krakkemikkige video bij Viktor Borgia. Het is een zwaar ironische video, met een pathetisch dansende Malkmus op een beat die vooral aan Kraftwerk en David Bowie doet denken. Wat zijn dochters daarvan vonden? “Haha, ze zijn niet vooringenomen over de clip. Het kan ze niet schelen wat ik doe. Ze zeggen wel: ‘Hey dad, you sound weird on this one!’. En dat is geweldig, ik vind het tof dat ik vrij kan zijn wanneer ik muziek opneem. In Nederland nam ik ooit een album op met Canshaker Pi. Ken je dat bandje? Het waren jongetjes destijds, 18 en 19, maar wel de coolste jongetjes van hun middelbare school. Ze luisterden naar Death Grips, Kanye West en introduceerden mij tot Ought. Ik werd geïnspireerd door de grote variatie in hun luistergedrag, vaak nog hipper dan wat mijn dochters luisterden.”

“Tegenwoordig is muziek alsof je Italiaans en Indiaans eten in één gerecht combineert”

Toen hij zelf op de middelbare school zat, zag Malkmus zichzelf ook als een van die jongetjes met een larger-than-life muzieksmaak. “Ik deed wel mijn best, ja”, lacht hij. “We probeerden cool te zijn met een intelligente, kosmopolitische kijk op muziek. Tachtig jaar geleden luisterden mensen alleen naar klassieke muziek en dat deed je dan vooral als je rijk en slim was. Dat is helemaal anders nu. Een rijk en slim figuur luistert nu naar Drake en Bach’s zoveelste symfonie door elkaar. Ik hield van punk, hardrock en artsy dingen, maar ik werd ook verliefd op mainstream-acts als Van Halen. Daar zat destijds zo’n grote marketingmachine achter dat ik er wel enthousiast van moest raken. Als luisteraar verlies je tegenwoordig soms focus omdat je kunt verdwalen in alle ‘lekkere’ genres. Alsof je Italiaans en Indiaas eten in één gerecht combineert. Het kan goed zijn, maar het kan ook shitty smaken: een gevaarlijke gok. De enige hoop voor rock-’n-roll – and I still love rock-’n-roll – is dat het afgewisseld wordt met R&B en hiphop. Anders gaat het een langzame, pijnlijke dood sterven.”

In Malkmus herken je een sterke observant die goed nadenkt over wat hij ziet. Antwoord geeft hij vanuit het perspectief van de man die veel gezien heeft, maar wel geniet van het leven, en van het vaderschap. Maakt hij ook, de op internet populaire, dad jokes? “Fuck. Haha. Ik leef 24/7 als dad… Dad jokes zijn een fascinerend verschijnsel. Vaak hangt er een soort nare smaak aan, omdat dad jokes een oubollige ondertoon hebben, maar ik vind het niet erg om een dad te zijn. Het toont de frustratie van een jongere generatie, aangezien de wereld van nu het resultaat is van hun vaders. Making fun of them is good. Je kan het ook vanuit het dad-perspectief bekijken. I’m you’re dad, but you’re my little punk! Hahaha, wij maken wel grappen, maar wij weten ook wat er gaande is in de wereld.”

Terug naar muziek. In het persbericht schrijft Malkmus: “it’s funny to mess with things I’m not supposed to”, maar wie bepaalt dat Malkmus niet met elektronische muziek zou mogen stoeien? “Nou ja… Ik ben bekend van lofi-gitaren en emo-melodieën. Neem LCD Soundsystem. James Murphy maakte zijn naam met hippe dance-punk. Ik ben echt een fan van James Murphy, maar stel je voor dat hij een akoestische countryplaat zou maken, dan zou ik daar geen verwachtingen bij hebben. Ik heb geen behoefte aan James Murphy die Tim McGraw of Hank Williams probeert te zijn. Toch zou een Murphy kunnen overtuigen met disco-country.

“Het internet is drukbevolkt. Everyone is on top of each other”

Malkmus blijft zichzelf verrassen. Als hij op tournee is, speelt hij geen enkele avond dezelfde liedjes. Elke avond heeft een unieke setlist. “De eer daarvoor moet naar bassist Joanna Bolme. Zij publiceert elke setlist online. Zonder haar zou het niet zo afwisselend zijn. Er zijn wel nummers die niet zo goed zijn, maar ik wil dat eigenlijk niet toegeven. Misschien is het iemand anders zijn favoriete liedje, dan voelt het slecht. Ooit deed ik een interview waarbij ik eerlijk vertelde over reünieconcerten, met mijn oude bandje Pavement, die verschrikkelijk waren verlopen. Later kwam ik wat mensen op het vliegveld tegen die naar Noorwegen waren gereisd om ons te zien optreden. Dat grapje kostte ze 250 euro. It sucked that they said that, hahaha.”

Hij onderhoudt een goed contact met de bandleden van Pavement. “They’re around. They’re my friends. Je kent het internet, je kan met iedereen in contact blijven. Forever. Voor mij is het een vooruitgang, maar het internet is wel druk bevolkt. Everyone is on top of each other. In Nederland kun je de straat niet over zonder iemand die je kent tegen te komen, dat gevoel geeft het internet ook. Je vader zal het hier wel mee eens zijn: als je ouder wordt, verdwijnen sommige vrienden uit je leven. Je ziet ze niet meer. Ze worden anti-sociale, vijftig-plussers. Met het internet kun je iedereen weer opsporen. Je blijft in contact met mensen die extreem introvert of gedeprimeerd zijn.”

“Muziek is en blijft een door mannen gedomineerde, patriarchische wereld”

Zelf zit Malkmus vooral op Twitter. “Vanmorgen heb ik twee keer gekeken. Dat is mijn nieuwsbron. Daarnaast check ik vaak mijn email. Ik zit niet op Facebook of Instagram. Ik kijk weleens met mijn dochters mee. Wanneer je op Instagram zit krijg je te maken met weird times. Je krijgt bad vibes wanneer je praat over andere vrienden. It can totally kill you. Ooit maakte ik op Twitter een grapje over een headline die ik tegen kwam. Het was een ongevoelige en domme opmerking. Niet grappig. Whatever, I fucked up a bit. Het kan mij niet schelen als iemand mijn plaat slecht vindt, maar dit was direct op mijzelf gespeeld. Stel je een kid voor van zeventien die weinig zelfvertrouwen heeft en geen muziekcarrière en die krijgt zulke reacties. Social media kan je echt kapot maken.”

De kracht van social media zien we elke dag, ook bij publieke figuren als Ryan Adams en R. Kelly, die nu van hun voetstuk vallen door wangedrag. Hoe keek Malkmus tegen de verhalen rondom bijvoorbeeld Ryan Adams? “It sounds like a bad trip. Hij is slecht in relaties. In het dagelijks leven ontlopen we dit soort types. Los daarvan is een relatie van een volwassene met een minderjarig meisje altijd slecht. Het internet moet zich meer op het grotere vraagstuk richten: de rol van vrouwen in de muziekindustrie. Het is en blijft een door mannen gedomineerde, patriarchische wereld. Om gezien te worden zijn vrouwen daarom aangewezen op figuren als Ryan Adams. Hij trekt, denk ik, vrouwen aan omdat vrouwen ook muziek willen maken.” Zuchtend: “Het is zo moeilijk om gehoord te worden als je een vrouw bent.”


“Als muzikant doe ik aan vingerverven”

Nee, de (muziek)wereld is niet leuk en ook niet eerlijk. Toch haalt Malkmus, die een bovengemiddeld lange carrière in de muziek onderhoudt, er ook veel plezier uit. “Making music is a form of delayed adulthood. Veel dingen die we associeren met kind zijn komen terug in muziek maken. Muziek is speels, je maakt iets zonder doel. You’re playing around a little bit. Ik doe gewoon aan vingerverven. Maar in een kapitalistische maatschappij moet het al snel verkoopbaar zijn. Dus krijgt iets waarde. Je kunt dan wat waarheden vertellen over de wereld en wijs zijn, niet kinds. Maar muzikaal groei ik nooit helemaal op.”

In veel interviews begint Malkmus over kapitalisme. Hoe kijkt hij hier tegen aan? “Het vermoordt de wereld! Kapitalisme is een belangrijke oorzaak voor de milieu-apocalyps die voor de deur staat. Die catastrofe komt er snel aan. De oplossing? Je kunt voor een ander model gaan, een meer socialistische aanpak, wat het einde voor cumulatieve wedstrijden betekent. Je kunt ook vertrouwen op het kapitalisme. Door juist concurrentie te bevorderen kan er een wedstrijd ontstaan om een oplossing voor de milieuproblematiek vinden.”

“De ironie is dat een oplossing gepaard zal gaan met veel rijkdom en status. Ik maak mij zorgen over de milieu-apocalyps. Het is vooral ‘ja’ zeggen tegen de mensheid. Ik wil dat kinderen later rond kunnen lopen, niet alleen de mijne, maar alle kinderen. Voor nu kun je het beste de situatie accepteren, hoe moeilijk dat ook is. Anders word je gek haha.”