Lichtjaren vooruit: de constellatie van Shabazz Palaces op Le Guess Who?
19 oktober 2017
Le Guess Who?
9 t/m 12 november
De laatste keer dat wij het checkten, was er nog geen complete gelijkheid en vrede op deze planeet. Al zeker niet in de Verenigde Staten. De recente schietpartij in Las Vegas – de grootste in de geschiedenis van de VS, om precies te zijn – levert het zoveelste argument om de wapendiscussie weer op gang te brengen. Bekijk Ava DuVernays documentaire 13th en zie dat onderdrukking van donkere mensen nog steeds in volle gang is, nu enkel geraffineerder en systematischer dan in de slavernijdagen. Mediaframing en polariserende bewindvoering na ingrijpende gebeurtenissen lijken alleen maar voor een negatieve spiraal van meer ongelijkheid, onderdrukking en terreur te zorgen. Een buitenstaander zou zich wezenloos schrikken van die harde realiteit.
Tekst Dave Coenen
Illustratie Mirjam Vesters
En dat gebeurt ook. Op de laatste twee platen van Shabazz Palaces navigeert hemelsgezant Quazarz naar de aarde en deelt deze zijn reizen en observaties met de luisteraar. Spoiler alert: het is niet best. De valentie van het verhaal dat Shabazz Palaces hier vertelt, is geen uitzondering. Al ruim vijf decennia lang delen zwarte artiesten binnen de popcultuur hun levenservaringen, geheel zonder hokjesgeest en als viering van de eigen cultuur, middels het creëren van geheel nieuwe werelden – al dan niet binnen de context van science fiction. Dit fenomeen wordt ook wel afrofuturisme genoemd, en het heeft sinds haar bestaan nog geen seconde aan urgentie en relevantie ingeboet. Shabazz Palaces, een van de acts en hoofdcuratoren tijdens Le Guess Who?, staat midden in deze state of being. Een kijk in het eigen universum van Shabazz Palaces, hun DNA en hun verwanten binnen de muziekwereld.
Het DNA van Shabazz Palaces
Ishmael Butler is een ongeremde rapper en producer, maar over zijn privéleven laat hij doorgaans weinig details los. Zijn muzikale levensloop laat zich makkelijker uit de doeken doen. Butler ziet in 1969 het daglicht op deze planeet. In zijn tienerjaren speelt hij saxofoon in het jazzcombo op school. De middelbare school maakt hij af, maar in 1989 verruilt hij de universiteit in Massachusetts voor een leven als artiest in Brooklyn. Zijn eerste demo met hiphop-tracks komt bij Ruben Rodriguez terecht, een platenbaas die zijn carrière startte bij Motown, Island en Columbia en op dat moment bezig is met het opzetten van Pendulum Records. Drie jaar later zal Butler (nu onder alias Butterfly) na een auditie met zijn vrienden Craig ‘Doodlebug’ Irving en Mary Ann ‘Ladybug Mecca’ Vieira onder de naam Digable Planets getekend worden bij het label.
Reachin’ (A New Refutation of Time And Space), het debuut van Digable Planets, laat de wereld een hiphopgeluid horen dat bouwt op jazz-, funk- en zelfs discosamples, gecombineerd met diepgaande teksten over het recht op abortus (La Femme Fetal), opgroeien in een multiculturele wijk vol jeugdcriminaliteit (Where I’m From) en het prijzen van de eigen spitsvondigheid (Rebirth of Slick en Jimmi Diggin’ Cats). Butler verzorgt de gehele productie van de plaat zonder gastbijdragen, en neemt de luisteraar mee langs zijn favoriete artiesten en platen door het veelvuldig gebruik van samples.
Van de hardbop van Art Blakey & The Jazz Messengers en de fusion van Herbie Hancock tot deeper cuts als Hamilton Bohannon en de politiek geladen funk van The Last Poets. Reachin’ is een plaat die op veel gebieden vooruitstrevend is: van tekstuele diepte en viering van de eigen cultuur, naar een aanzienlijk gehalte aan jazz in hiphop, iets dat het grote publiek voorheen enkel nog hoorde bij revolutionair duo Eric B. & Rakim en oergroep The Incredible Bongo Band. Nog een fris kenmerk: een hoofdrol voor een vrouwelijke MC, nog jaren voor de hoogtijdagen van The Fugees en Missy Elliott. Uitgerekend het meest traditionele (doch meest hitgevoelige) nummer op de hele plaat, Rebirth of Slick (Cool Like Dat), levert de groep een Grammy Award voor Best Rap Performance by a Duo or Group op.
Ruim anderhalf jaar na het debuut verschijnt tweede Digable Planets-plaat Blowout Comb, vernoemd naar een kam die veelvuldig gebruikt wordt door Afro-Amerikanen in de jaren zeventig – ook wel symbool voor het hanteren van een natuurlijk uiterlijke stijl. Blowout Comb is ietwat grimmiger in sound en thematiek: de relatie tussen zwarte cultuur en politiegeweld, het leven op de straat en het handelen van drugs, alsmede de dood van prominente Black Panthers, komen uitgebreid aan bod. Dat terwijl deze ‘duistere’ thematiek nog steeds wordt afgewisseld met talloze namedrops naar avant-garde jazz- en funkiconen. Met Blowout Comb gooit Digable Planets nog meer hoge ogen in de scene (hoewel de commerciële ontvangst aan de matige kant is), maar het zal de laatste studioplaat zijn die de groep (tot op heden) uitbrengt. In 1995 scheiden de wegen van de drie vanwege creatieve verschillen, om vanaf 2005 tot en met 2016 nog enkele malen op reünietournee te gaan.
Digable Planets vormt een belangrijk fundament voor de rest van Butlers muzikale carrière. Niet alleen de viering van zwarte cultuur is iets dat hij hoog heeft zitten, maar het innoverende element op zowel productioneel en tekstueel gebied is iets wat Butler zijn leven lang verder zal ontwikkelen. Na Digable Planets gaat Butler solo en low-key verder met het project Cherrywine, dat met de subtitel Digable Planets presents… wordt aangekondigd. Een project dat traditionele funk à la George Clinton en Prince met rauwe elektronische ondertonen combineert. Bright Black uit 2003, de enige Cherrywine-plaat, is misschien niet zijn beste werk, maar laat duidelijk horen hoe veelzijdig Butler als producer is en hoe zijn interesse langzaam richting futuristische electro verschuift. Een nieuwe stap vooruit richting nog een belangrijker hoofdstuk in Butlers muzikale leven.
De bekendheid van Tendai Maraire wordt al snel ondergesneeuwd door het vroege succes van Ishmael Butler, dat is online wel te zien. Waar Butler zijn eigen Wikipedia-pagina heeft, is Maraire haast onvindbaar binnen de populaire zoekmachines, op een paar interviews na. Toch is Maraire minstens even belangrijk in het geluid van Shabazz Palaces als Butler, al treedt hij meer op de achtergrond dan zijn muzikale metgezel. Als klein jochie emigreert Tendai Maraire in de jaren zestig uit Zimbabwe met als eindbestemming: Seattle. Tendai is de zoon van Dumisani Maraire, de man die door deze verwisseling van woonplaats de mbira (een soort lamellofoon) en andere traditionele Zimbabwaanse muziek naar Noord-Amerika haalt. De jonge Maraire groeit op in een muzikantenfamilie in Afrika, waar hij al keyboards en andere instrumenten in zijn handen heeft voordat hij goed en wel kan lopen.
Maar hoe dicht hij ook bij de mbira opgroeit, pas als twintiger leert Maraire het instrument te bespelen. Het blijkt een haast spirituele openbaring voor Maraire: steeds meer begint hij de Afrikaanse cultuur met de Amerikaanse te vermengen in zijn werk, en vindt hij een manier om zijn maatschappelijke en politieke idealen door middel van muziek te uiten. Maraire is inmiddels ontwikkeld tot een heus multi-instrumentalist en maker van prachtige sieraden, maar bescheiden als hij is, vindt hij het te veel eer om zichzelf zo te noemen: “I’m the type of person who won’t say I’m a ‘keyboard player’ just because I can peck at the keys, because then a concert pianist will show up and make you look like a fool.”
Ergens in 2009 begint Maraire met de in Seattle verblijvende, maar van origine Congolese Hussein Kalonji het project Chimurenga Renaissance. De twee hebben niet alleen hun afkomst, maar ook veel intercontinentale reiservaring en een Amerikaans paspoort gemeen. Maraire over Chimurenga Renaissance: “We decided to really do this, own this sound, and create more of a Pan African sound that really speaks to both sides of the bridge, both sides of the water: our Black American side and our African side. It’s tough because it’s not always on the same culturally or politically, but we try our best to do that.” Chimurenga Renaissance is een verbindende muzikale reis tussen traditionele Afrikaanse klanken en futuristische elektronica, waarbij het overbrengen van de eigen ervaring en het experiment boven een ‘perfect’ eindresultaat worden geplaatst. Tot op heden heeft Chimurenga Renaissance een EP, vier albums, en meerdere collaboraties uitgebracht. In zijn vormende muzikale jaren ontmoet Maraire ook Ishmael Butler in Seattle. Haast gelijktijdig met de start van Chimurenga Renaissance vormen ze in 2009 Shabazz Palaces, waarbij het experiment nog steeds zegeviert, en wel in volle glorie.
Ishmael Butler (links) en Tendai Maraire – Foto: Victoria Kovios
Onder de namen Palaceer Lazaro en Baba vervaardigen Butler en Maraire in 2009 geheel anoniem en op eigen kracht twee EP’s als Shabazz Palaces: Eagles Soar, Oil Flows (ook wel afgekort tot Shabazz Palaces) en The Seven New (ook wel Of Light genoemd). Beide EP’s missen credits, er is geen perskit van het duo en ook interviews blijven uit. Kortom: niemand weet op dit punt nog wie of wat Shabazz Palaces eigenlijk is of wat ze precies doen. Met de kennis van hun vorige projecten kan men gevoelsmatig concluderen dat de teksten op de twee EP’s door Butler voor zijn rekening worden genomen, en het spel vrijwel geheel door Maraire. Met boekwerken aan songtitels als My Mac Yawns I Go On To Make This Darksparkles Move Call It: As The Americans Say, Middle Section Made By Plcr Runner Reg On His 30’ Chromitar draagt dit debuut een behoorlijk enigmatische lading, en dan hebben we de inhoud nog niet eens benoemd: nevelige séancehiphop vol messcherpe drumkicks, donkere bassen, en wie goed zoekt, hoort zelfs dromerige mbira-ritmes.
Op Shabazz Palaces komen twee bijzondere muzikale paden samen en vormen een nieuw geluid: zie het als een soort voorloper van de sound die FKA Twigs later met veel vernuft aan een groter publiek overbrengt. Of Light, het tweede wapenfeit dat nog geen vier weken na de debuut-EP verschijnt, is nog iets obscuurder in sound en materie. Butler en Maraire richten zich vooral op het becommentariëren van een maatschappij die langzamerhand verslaafd begint te raken aan hersenloos entertainment en waarin materialisme diepgeworteld is. Op de track Find Out wordt de teloorgang van religie en een rijke zwarte cultuur ten koste van hedonisme en consumentisme aangehaald – geheel in Butler-traditie mét verwijzing naar een jazzicoon (Miles Davis welteverstaan) en een productie vol saxofoon- en piccolosamples.
I guess you really can lead a ni**a to the well and make him drink it
And ask “what the fuck am I thinking?” turned on by shiny trinkets
To let dope get our hopes up, let money be our ‘So What?’
Use god to make our dough up
Turn girls to hoes in runway fashion shows and
Use guns to write our poems and be jealous, brag and boast
And let the least control the most
De onmogelijk te kaderen en vooruitstrevende sound van Shabazz Palaces begint op te vallen in Seattle na de eerste twee releases. Het levert een bijzondere platendeal op: voor het eerste album tekent Shabazz Palaces bij het gerenommeerde label Sub Pop. Een naam die onlosmakelijk is verbonden aan grunge door vroege releases van Nirvana, Soundgarden en Mudhoney. Tussen een gros aan grunge-iconen en indrukwekkende indie-namen als Fleet Foxes, Beach House en The Shins, is Shabazz Palaces de eerste hiphop-act op Sub Pop. Het lijkt een vreemde combinatie, maar de platendeal werpt zijn vruchten af. Butler over de deal: “It was just a very natural friendship, almost like a family-type feeling that, when we got up around it and close to it, cats were like, “Yeah, that’s fresh.” Later treedt Butler ook nog in de functie van A&R-medewerker bij het label, wat hem een belangrijke artiestenscout in de stad maakt – mede door zijn jarenlange ervaring in de muziekindustrie tekent butler stadsgenoten THEESatisfaction als tweede hiphop-georiënteerde act bij Sub Pop. Butler ontpopt zich via zijn activiteiten in Seattle tot een spin in het web van Amerikaanse artiesten die zich bezighouden met het uitdrukken van zwarte cultuur en ervaringen door middel van beeld, muziek en woord.
Het volgende wapenfeit van Shabazz Palaces is het in juni 2011 uitgebrachte debuutalbum Black Up. De plaat wordt door het gros van de media bejubeld en heeft wederom lak aan alle conventies wat betreft songstructuren – van de grootste sonische uitersten tot het ontbreken van traditionele coupletten en refreinen. Het legt ook meteen de bedoeling van het enigma rondom de vorige EP’s bloot: de muziek brengt iets over wat normale gesprekken niet kunnen doen. Are you… Can you… Were you? (Felt), het derde nummer op Black Up, is zo rijk aan wijsheid, diepgang en tekstuele intelligentie, dat het niet anders dan een kernnummer van Shabazz Palaces genoemd kan worden. Van de gedetailleerde kritiek op hoe mainstream hiphop geweld commercialiseert tot hoe kleding, tijd en menselijk gedrag gematerialiseerd worden. Daarnaast wordt duidelijk gemaakt hoe mensen – en hier richt Butler zich voornamelijk tot zwarte mensen – steeds verder worden losgekoppeld van hun eigen gevoel en cultuur door de overheersende (blanke) normen en waarden.
Op Lese Majesty, het tweede album van Shabazz Palaces uit juli 2014, wordt mainstream rap nog verder bekritiseerd op luiheid en onredelijkheid. Ook de maatschappelijke obsessie met seks, geld en roem wordt verder uitgediept. Intussen klinkt het duo elektronischer dan ooit: Mind Glitch Keytar TM is een retrofuturistische suite die zo in een moderne update van Blade Runner had gekund. Ook de beeldspraak klinkt steeds meer science-fiction: wij, gebruikers van silver screens, worden logischerwijs vergeleken met voorgeprogrammeerde robots, en de intergalactische muzikale trip wordt afgesloten met het spacey Sonic MythMap for the Trip Back. Shabazz Palaces is hier nog maar een kleine stap verwijderd van het sci-fitweeluik dat centraal staat tijdens zijn show en curatorschap op Le Guess Who?
Een ander perspectief op het sterrenstelsel
Wat te doen als het leven op onze planeet onrechtvaardig, verwarrend en wreed kan zijn? De blik opwaarts richten is een optie die vaak is gebruikt binnen de zwarte cultuur. Sun Ra (zijn Arkestra speelt op de zondag van LGW?) werd geboren als Herman Poole Blount, maar verbrak al snel zijn banden met zijn geboorte-identiteit toen hij zich ontpopte tot jazzpionier. Ra stak zijn verbinding met het buitenaardse niet onder stoelen of banken. Het bleef daarbij niet alleen bij een fascinatie met de prachtige esthetiek van het sterrenstelsel: de zekerheid dat de menselijke oorsprong in andere planeten (in het geval van Sun Ra Saturnus) ligt, de wetenschap dat er een betere leefbare plek is dan deze aardkloot vol tegenstrijdigheden – dat zijn de thema’s die centraal staan bij Sun Ra. In een baanbrekende catalogus van ruim honderd(!) albums, kunnen zijn grondlegging van vrije improvisatie, gebruik van elektronische apparatuur en out-of-the-box songstructuren opgevat worden als kosmische trips door het sterrenstelsel die luisteraar en artiest naar hun natuurlijke habitat brengen: outer space, weg van ongelijkheid, onderdrukking en conflict – volledig in harmonie met de kosmos.
Sun Ra wordt in meerdere opzichten beschouwd als een van de eerste namen binnen het afrofuturisme – werp maar eens een blik op de klederdracht, albumhoezen, songteksten, en alle geluidseffecten – en zoals een pionier in zwarte expressie en het combineren daarvan met futuristische, al dan niet kosmische elementen. Sun Ra’s ziel keerde in 1993 terug naar Saturnus, maar zijn Arkestra (een combinatie van ‘arc’ en ‘orchestra’) dat meerdere werelden met elkaar verbindt, speelt nog steeds in de kenmerkende setting die het sinds haar oprichting kent. Geen enkele show klinkt hetzelfde, en constant wisselt de bezetting. Het is geen grote verrassing dat het Sun Ra Arkestra onlangs werd toegevoegd aan de Le Guess Who?-line-up. Deze bijzondere formatie past naadloos in de Shabazz Palaces-hoek van het programma. Ishmael Butler over Sun Ra en over hiphop als drager voor kosmische overtuigingen: “I think that people from outer space, people from another realm (…) are actual and real. They always have represented themselves through music and artistic expression. There’s an atomic, chromosomal thing that’s inside a lot of us that gets brought out. We come from this extraterrestrial history. (…) When I was a kid, I found myself drawn to that kind of stuff. I knew that was a home for me. That was familiar to me.”
Begin jaren zestig, New York City. Sun Ra komt coffeeshop The Playhouse in MacDougal Street binnen en ontmoet daar de chefkok, die niet geheel onverdienstelijk tenorsax kan spelen. Farrell Sanders is de naam van deze jongeman, maar dat zal niet lang meer zo zijn. Sun Ra doopt zijn nieuwe vriend om tot Pharoah Sanders, waarna deze opgenomen wordt in het spiritueel geladen Arkestra. Het brengt de dan 24-jarige Sanders bij John Coltrane, de geestelijk vader van het ‘New Thing’ in de jazzwereld: spiritual jazz. Coltrane is enorm invloedrijk geweest voor de toekomst van de jazzmuziek – al dan niet samen met zijn weduwe Alice Coltrane, die ook op Le Guess Who? gevierd wordt en later de tante zou worden van IDM-jazzpionier Flying Lotus.
Vlak na zijn 77ste verjaardag krijgt Pharoah Sanders een prominente spot op de line-up van Le Guess Who?. Want waar John Coltrane decennialang hoge waardering heeft ontvangen voor zijn werk, is Sanders en zijn eigen kijk op spiritual jazz vaak vergeten of onderschat. Aan het einde van de jaren zestig en het begin van de jaren zeventig, mede tijdens zijn Impulse!-jaren, is Sanders enorm productief en zet hij zich in zijn muziek af tegen beperkingen in iedere verschijningsvorm. Sanders’ albums bevatten geen korte tracks, maar vaak een tweetal lange jams – precies zoveel als er op de zijden van een langspeelplaat past – waarin wordt gestreefd tot een transcendentaal, spiritueel besef te komen en wordt getracht een universeel genre te creëren waarin alle muzikale culturen samenkomen.
Zeker wanneer de raciale spanningen in Los Angeles hoog oplopen, wil Sanders zijn universele verbindingsboodschap bewerkstelligen. Dit kan free jazz in z’n puurste vorm opleveren: zo worden in de oefenruimte allerlei instrumenten meegebracht door de muzikanten, schreeuwt Sanders soms in z’n saxofoon of zet er zoveel blaaskracht op dat het instrument klinkt als een menselijke schreeuw. Het geëxperimenteer levert B-kanten van twintig minuten vol noise op. Dat Sanders hier zowel om verguisd als verafgood wordt mag duidelijk zijn. Maar zijn astral travelling, waarin middels meesterlijke jazz-epossen wordt getracht alle ongelijkheid op deze planeet de nek om te draaien en tot een kosmisch vredesgeheel te komen, getuigt van durf en een gouden muzikaal hart.
Er zijn vele artiesten die aandacht hebben besteed aan kosmische verbintenis, ruimtereizen en science-fiction, maar het afrofuturisme wordt groter dan ooit wanneer in de jaren negentig en nul enkele hiphop- en soulacts met een populair geluid de blik neerwaarts keren. Nu geen verwondering over het sterrenstelsel, maar een ‘spaceshuttle’-perspectief op onze eigen planeet. Als rapduo OutKast na de release van debuut Southernplayalisticadillacmuzik bekritiseerd wordt omdat de twee volgens een aantal collega’s in het genre geen ‘echte hiphop’ maken, komen Big Boi en André 3000 in 1996 keihard terug met tweede album ATLiens (een samenvoeging van thuisstad Atlanta en aliens), een plaat over onderdrukking en afzondering. Niet alleen door mede-rappers, maar ook vanwege hun klederdracht, ras en manier van leven. De spacey productie van het titelnummer wordt ondersteund door teksten waarin OutKast zichzelf als maatschappelijk buitenbeentje beschouwt. Sterker nog: deze songteksten met science-fictionelementen worden letterlijk vanuit het perspectief van een alien geschreven. Een verfrissing van science-fiction in afrofuturisme en een krachtige boodschap van nooit opgeven waarvoor je staat.
In 2010 brengt debuterend artieste Janelle Monáe haar album The ArchAndroid uit, een album geschreven vanuit het karakter Cyndi Mayweather, een vluchtende robot met een menselijk uiterlijk op zoek naar vrijheid en grenzeloze liefde voor alle computergestuurde organismen. In een interview over The ArchAndroid met Paste zegt Monáe: “When I’m talking about the android, I’m not talking about an avant-garde art concept or a science-fiction fantasy: I’m talking about the other women; the negroid, the queer, the untouchable, the marginalized, the oppressed.”
Gezant in een woestenij
De meest recente albums van Shabazz Palaces: Quazarz: Born on a Gangster Star en Quazarz vs. The Jealous Machines, die afgelopen zomer tegelijkertijd verschenen, passen perfect in dit rijtje van recente afrofuturisme-voorbeelden. Beide albums volgen Quazarz, een ‘verstandelijk wezen’ gezonden vanuit een sterrenstelsel dat wij niet kennen. Hij wordt uitgezonden naar de United States of Amurderca – een duidelijke verwijzing naar Amerika, waar schietpartijen en moord een groot deel van de realiteit en het nieuwsbulletin beslaan.
I’m from the United States of Amurderca myself
Nah, nah, we post-language, baby, we talk with guns, man
Quazarz gaat erheen om te noteren en te exploreren als muzikaal gezant. Hij treft een plek vol dood en verderf aan, waar mensen met hun smartphone (prachtig bestempeld als phantom limb) verbintenis en eenheid veinzen en waar alternative facts de norm bepalen. Er wordt vanuit kritisch buitenstaanderperspectief gekeken naar de verdeel-en-heerspolitiek die in de VS gaande is en het individualisme en consumentisme dat daarmee gepaard gaat. Op het eerste gezicht lijkt het vreemd dat Shabazz Palaces een vertoning van de Argentijns/Spaanse film Relatos Salvajes programmeert als onderdeel van zijn curatorschap, maar in deze filmhuishit uit 2014 van Damián Szifron wordt een (al dan niet dystopische) normloosheid geschetst die veel raakvlakken vertoont met Amurderca. In zes korte verhalen worden verschillende situaties getoond waarin mensen uit wrok, irritatie of stress al hun grenzen laten varen en het geweld en de woede op de vrije loop laten. Relatos Salvajes (internationaal ook wel Wild Tales genoemd) verkent de extremen van menselijk gedrag; de handelingshoeken waarin de mensen in Amurderca zich al met één been begeven.
Born On A Gangster Star, gemaakt met producer Erik Blood, dient als een uitgebreide introductie van Quazarz en de nieuwe wereld waarin hij rondzwerft. Jealous Machines is echter het album dat het eerst is opgenomen. Born On A Gangster Star was niet gepland als tweede release, maar is ontstaan uit de outtakes die van de sessies met producer Sunny Levine in Los Angeles en Seattle. Op Jealous Machines is een iets duidelijker afgebakende thematiek te bespeuren: de vergroeiing van de mens met zijn smartphone. Butler noemt deze ontwikkeling “a real seminal turning point in evolution. It’s not going back from this point, to what it was before that.”
Butler is zich bewust van het feit dat zijn leeftijd en een generatiekloof – hij is inmiddels 48 – mee kunnen spelen in zijn opvattingen, maar door het telefoongedrag van zijn kinderen en zijn eigen behoeftes met betrekking tot het apparaat kreeg hij de inspiratie om Jealous Machines te maken. “[Recording] vs. the Jealous Machines… we were unplugged, really just working on the music. I started to think, like, when you don’t really fuck with your phone, you always think about your phone. Your phone’s like a phantom limb almost. You’re always feeling for it or you’re wondering what’s going on, who’s trying to contact you, what’s going on with email, what’s going on with Twitter. It’s like the behavior of somebody that’s kind of jealous, that really wants your attention.”
Niet alleen Twitter en het robotachtige checken van social media komen langs op vs. The Jealous Machines, ook de Instagram-cultuur wordt aangehaald door Quazarz in de track Self-Made Follownaire. Instagram-accounts vol selfies en portretten, merkkleding en sublieme promotie puilen uit van narcisme, consumentisme en kapitalisme. Zinnen als “illuminati thoughts trying to scratch my mind’s screen” blijken een sublieme, doch effectieve manier om maatschappijkritiek te leveren door middel van geliefde sci-fi-metaforen. En de toekomst van Amurderca? Die ziet er nog veel duisterder uit: in 30 Clip Extension op The Jealous Machines heeft het leger het in 2064 overgenomen, is het feest in het land voorgoed voorbij en zijn de paper tigers (ogenschijnlijk maar niet wezenlijk gevaarlijke instituten of personen) op vernufte, computergestuurde wijze aan de macht. Amurderca is een opgegeven oord.
Het is echter niet zo dat het Quazarz-tweeluik een chronologische conceptplaat van heden naar toekomst in de futuristische trant van ATLiens of The ArchAndroid is. Shabazz Palaces duikt nooit met een afgebakend idee de studio in, maar laat het gevoel en het moment zegevieren, en neemt de thematiek mee die uit het moment komt. Butler is een impressionist die samen met Madaire zijn onderbewuste de richting van tekst en muziek laat bepalen. Deze instinctieve manier levert een droomachtige sfeer op, die nooit een tweede maal zou kunnen worden geproduceerd. Butler over zijn instinct en wat hij hierin van Sun Ra leerde: “I try not to really think of past or future, but to make the most of the instinct that’s happening in the moment. To me that’s where individuality lies. I learned and got the notion from Sun Ra and cats like that, for sure. I see these guys, who we call Afrofuturists, to be masters of the now.”
Dat meesterschap van het nu in de studio levert een geheel van muzikale uitersten op: van Afrikaanse drums en future funk-baslijnen van Thundercat op Since C.A.Y.A., tot het sample-geladen Shine A Light – misschien wel de meest toegankelijke track uit het oeuvre van Shabazz, die ons enigszins terugbrengt naar het Digable Planets-tijdperk. De andere schijf staat weer vol met non-conformistische elektro-producties die doen denken aan de futuristische hiphop en techno van Deltron 3030 en Drexciya. Woestenij of niet: Shabazz Palaces creëert zowel muzikaal als tekstueel een geheel eigen wereld op de Quazarz-albums.
De romantische kant van Quazarz
Quazarz komt bekaaid van zijn reis af. De kritiek op alle fakers, online influencers, rappers aan de Xanax en het politieke systeem van Amurderca laten van het land en zijn inwoners weinig over. Quazarz laat een verbitterde en teleurgestelde indruk achter. Toch kent The Jealous Machines een verrassende wending als Quazarz zijn ervaringen met vrouwen verwoordt, want die komt hij ook tegen in het vreemde land. In Atlaantis belandt Quazarz in een affaire waarin de vonken flink overslaan, in Effeminence wordt de liefde voor het vrouwelijk geslacht bezongen en in Julian’s Dream (ode to a bad) wordt een van beeldspraak doordrenkte ode aan een meisje gebracht, geïnspireerd door de songschrijfstijl van The Strokes-zanger Julian Casablancas.
Our style vamps in the plush plans and romance
Glances dance, her stance is my wish grants
A touch plants where we wasn’t seen
A space sex, dream is very lethal (I want some)
Butler laat middels Quazarz niet alleen de criticus, maar ook de romanticus in hemzelf los, met verlangens en gevoelens die omgezet worden in rauwe, rijkelijke teksten die de futuristische romantiek in detail doen oprijzen in je hoofd. Een artieste die op een vergelijkbare manier eerlijke, straightforward teksten over liefde en seks op sublieme wijze in haar producties verweeft, is Natasha Kmeto uit Portland. Vanaf haar slaapkamer werkte ze aan EP’s en platen waarop ze haar liefdesleven en haar ervaringen met seksisme op een oprechte manier kwijt kan. En wie tussen de lijntjes door luistert, hoort tussen die futuristische R&B, snoeiharde drums en mantra-achtige teksten de ervaringen van een sterke minderheid in deze maatschappij. “By me even standing – being a woman and doing what I’m doing, being a queer woman doing what I’m doing, being a person of colour and doing what I’m doing – I’m standing for a lot, politically, just by doing that.” Een perfecte nachtact voor Le Guess Who?, die voorheen zelden in Nederland te zien was.
Zijprojecten en nieuwe constellaties
In 2012 wordt Ishmael Butler gevraagd om de hoofdrol te spelen in een film over muziek en muzikanten, genaamd WOKE. Het script ligt al klaar en is onder meer geschreven door niemand minder dan Steven Ellison, ook wel bekend als Flying Lotus, samen met zijn vrienden uit de filmindustrie. Helaas wil er niemand in de film investeren, maar aangezien de film over muziek gaat, wordt de film opgeschoven en de soundtrack alvast gemaakt. Drie jaar later liggen er een paar nummers op de plank onder de naam WOKE, een project van Flying Lotus, Thundercat en Shabazz Palaces, opgenomen door Jeremiah Jae. Ook George Clinton, een grote bekende binnen het afrofuturisme, doet mee op de track The Lavishments of Light Looking.
Shabazz Palaces komt via Flying Lotus in aanraking met een artiest onder de hoede van Lotus’ vooruitstrevende label Brainfeeder: Gonjasufi, ook wel bekend als Sumach Ecks. In 2017 maakt Shabazz Palaces een trippy, mechanische rework van zijn track Afrikan Spaceship, waarvan het geheel nog harder, industriële en schrijnender is dan de originele song. Ecks, een rapper, DJ, muzikant en yogaleraar met Mexicaanse en Ethiopische roots, combineert lofi -blues met hiphop, vuige elektronische kickdrums met soul en IDM. Geen wonder dat Flying Lotus en The Gaslamp Killer onder de indruk zijn van Gonjasufi’s onmogelijk te kaderen muzikale insteek en hem productioneel ondersteunen. Gonjasufi is een artiest die werkt vanuit zijn onderbuikgevoel en kan soms behoorlijk obscuur, haast voyeuristisch klinken. Net als Ishmael Butler wanneer hij zijn fluisterzangstem opzet. Ecks is een genrebender met een geheel eigen muzikaal universum dat tegelijkertijd heel ver van al het andere afligt, maar in de kern behoorlijk verwant is aan dat van Shabazz Palaces.
De afgelopen jaren is er onder het grunge-oppervlak van Seattle een collectief opgestaan met de naam Black Constellation. Het is geen groep van activistische aard met een manifest à la Black Panthers; ras is slechts het startpunt voor Black Constellation, dat zich op het geheel van zwarte cultuur en kunst richt. Artiesten uit alle disciplines verzamelen zich in de stad om toe-eigening, onderdrukking, toegankelijkheid en revolutie van zwarte cultuur aan te kaarten en de zwarte cultuur vooruit te bewegen en verder los te maken van witte dominantie – zowel commercieel als artistiek. Butler en Maraire, inmiddels sinds jaar en dag muzikaal opererend in Seattle, zijn beiden aangesloten bij dit collectief. Samen met andere artiesten zetten ze exposities, installaties en andere kunst neer waarbij beeld, geluid, mode en woord samenkomen.
Bijvoorbeeld de kleren en sieraden van Maraire, die worden geëxposeerd tijdens African Renaissances of deze outfits geïnspireerd door Sun Ra en de Universal Zulu Nation, die meer tot de verbeelding spreken dan welke activistische boodschap dan ook. In september 2014, tijdens Expanding The Now: The Continual Line, een avond gehost door Black Constellation in het Frye Art Museum van Seattle treedt Shabazz Palaces samen met producer Erik Blood en multi-performer Otis Calvin III, aka OCnotes op. Die laatste is niet alleen muzikant, maar ook DJ, schrijver en spreker. Voor zijn onlangs uitgekomen album Color Wheel verzorgden Ishmael Butler en Tendai Maraire een belangrijk deel van de arrangementen. Op LGW zal OCnotes eigen tracks van Color Wheel en ander werk aaneenrijgen middels een DJ-set. Zelden is iemand achter de draaitafels zo gewaagd als OCnotes, die in de volledige breedte genres verbindt – van UK garage tot triphop, van old school hiphop naar free jazz, gegarneerd met samples uit zwarte (slavernij)historie. Een ontdekkingsreis voor de nachtuil op Le Guess Who?.
In 2014 zet King Britt, een gerenommeerde DJ/producer en sleutelfiguur binnen het afrofuturisme, in het MoMA in New York City tijdens het PS1 Festival MOONDANCE: A Night in the AfroFuture neer. Het evenement is een viering van afrofuturisme binnen hedendaagse cultuur. Shabazz Palaces wordt door King Britt gevraagd om de slotperformance te verzorgen op A Night in the AfroFuture – bij wijze van gunst: King Britt tourde zelf jaren eerder mee met Digable Planets. Kort daarvoor treedt de organisator ook zelf op onder de naam Fhloston Paradigm (een geeky verwijzing naar Luc Bessons cultfilm The Fifth Element), een project van dromerige science-fiction soundscapes vol analoge synthesizers die afrofuturistische sterrenstelsels als een hologram doen oplichten. Fhloston Paradigm deelt zijn muzikale DNA met Shabazz Palaces: beide maken elektronische hiphop-crossover met invloeden uit de sci-fi-context van het afrofuturisme. De band tussen deze twee acts gaat way back, en beperkt zich niet tot deze planeet. Het zorgt ervoor dat Fhloston Paradigm een plek tussen bevriende acts krijgt – hij remixte eerder ook Deeply van Natasha Kmeto – op Le Guess Who? 2017.
Le Guess Who? heeft met Shabazz Palaces en zijn muzikale verwanten – en Ishmael Butler als gerijpte space-sjamaan met een gouden instinct als kapitein – een eigen muzikale constellatie in handen die op zijn minst indrukwekkend te noemen is. Niet alleen vanwege de onmogelijke kaderbaarheid van iedere act (en zelfs film), maar ook omdat dit een verzameling artiesten is die zich met hart, ziel en intellect inzet voor gelijkheid, vrede en vrije expressie. Voor onderdrukten, maar ook voor het vrije volk. Met Shabazz Palaces tref je op Le Guess Who? een muzikale reis die lichtjaren vooruitschiet met een boodschap die deze wereld, en de emancipatie van de mensen daarop, ook lichtjaren vooruit wil duwen.
Op Le Guess Who? 2017 is Shabazz Palaces (naast onder meer Perfume Genius) een van de artists in residence met een zelf samengesteld onderdeel van het programma. Shabazz Palaces cureert op zaterdag 11 november Gonjasufi, Pharoah Sanders, Fhloston Paradigm, OCnotes, Natasha Kmeto, de vertoning van filmhuishit Relatos Salvajes en een eigen show op LGW in TivoliVredenburg. Daarnaast hebben de optredens The Ecstatic Music of Alice Coltrane: Turiyasangitananda performed by the Sai Anantam Ashram Singers en Sun Ra Arkestra nauwe verwantschap met de programma-onderdelen die Shabazz Palaces neerzet. Voor de Shabazz-bezoeker is ‘The Black Power Tarot’, een expositie van Game of Thrones-designer Michael Eaton en King Khan ook de moeite waard. Hierin worden 22 belangrijke Afro-Amerikanen waaronder Sun Ra, Alice Coltrane en Erykah Badu, op grote tarotkaarten afgebeeld.
WEBSITE LE GUESS WHO? | FACEBOOK-EVENT | TICKETS
*Tickets voor Le Guess Who €35 à €40 euro (dagkaart) en €130 euro (passe-partout).
Als je nog veel meer wilt weten over Le Guess Who?, check dan hieronder onze speciale talkshow met programmeur Bob van Heur (artistiek directeur LGW?), Peter Reen (oa. programmeur Welcome to The Village) en Kurt Overbergh (AB Brussel).