Laten we ‘all-female’ naar het verleden verbannen

Aanduidingen als ‘all-female’ en ‘all-girls’: dat moest maar eens over zijn, vinden de postpunkers van Savages. Gelijk hebben ze, vindt The Daily Indie-redacteur Jelmer Luimstra. Gendergelijkheid in de muziekindustrie is er namelijk helaas nog lang niet.

Januari 2015. Savages speelt negen shows in New Yorkse clubs. De groep werkt op dat moment aan nieuwe nummers voor de plaat Adore Life, die een jaar later zal verschijnen. De optredens in New York zijn spectaculair; de band laat er voor het eerst die nieuwe nummers horen. Bij meerdere shows aanwezig is muziekjournalist Jon Caramanica van The New York Times. In een artikel beschrijft hij zijn ervaringen. Klein voorbeeldje: zangeres Jehnny Beth leest haar teksten nog van papier af. Vers van de pers.

Het stuk van Caramanica is uiteindelijk veelbesproken, maar dat komt niet door zijn mooie observaties. Alle aandacht gaat uiteindelijk naar één aanduiding in het stuk: ‘Savages, an all-female rock band’. Een fan deelt een foto van het stuk op Twitter, maar dan met een deel doorgekrast zodat er nog slechts ‘Savages, a rock band’ staat. Savages deelt het bericht met de tekst ‘CORRECTION #a #rock #band’. De foto wordt bijna duizend keer gedeeld en The New York Times schrikt zich een ongeluk; direct de dag erna is de tekst op de website aangepast.

Savages blikt een jaar later terug in een interview met het Londense blad Time Out. Waarom is Savages toch zo tegen ‘all-female’? Jehnny Beth signaleert ongelijkheid: men besteedt er toch ook geen aandacht aan als het om een ‘all-male’ band gaat? Ze heeft gelijk: door ‘all-female’ op te schrijven, impliceer je dat er iets heel anders is aan een band met (alleen) vrouwen in plaats van mannen, én aan de muziek die de groep maakt. Savages is daar klaar mee, maar de media lijken dat nog niet te zijn. The Guardian, The Independent en zelfs de Volkskrant; allemaal omschrijven ze Savages recentelijk nog als een all-female band.

De actie van Savages staat niet op zichzelf; in de popmuziek staat feminisme, en dus de strijd voor gendergelijkheid, steeds meer op de kaart. Artiesten als Beyoncé en Grimes komen op voor vrouwelijke muzikanten. En gelijk hebben ze: ook qua betaling is er nog veel te winnen. De Sunday Times publiceert afgelopen april zijn lijst met de vijftig meestverdienende popmuzikanten in popland-bij-uitstek Groot-Brittannië. In de lijst staan slechts drie vrouwelijke soloartiesten. Businessmagazine Forbes’ lijst met de dertig bestbetaalde muzikanten van 2015 is ook tekenend. Ook al voert Katy Perry de lijst aan, toch staan er maar zes vrouwen in de gehele lijst – de twee vrouwelijke bandleden van Fleetwood Mac inbegrepen.

Zelfs in de statige klassieke muziek is nog veel genderongelijkheid te vinden, zo laat radiozender CBC Music in 2014 zien. Maar liefst driekwart van alle solisten in Canada’s vier grootste orkesten is mannelijk. Het onderwerp is al lange tijd punt van discussie in de klassieke wereld. Zo maakt de jonge Russische dirigent Vasily Petrenko zich in 2013 weinig populair door te zeggen dat muzikanten nou eenmaal ‘beter reageren’ op mannen op het podium. “Zij hebben minder seksuele energie en kunnen zich beter focussen op de muziek”, zegt hij tegen een Noorse krant. “Een mooi meisje op het podium zorgt ervoor dat ze over andere dingen na gaan denken.”

In extreme gevallen uit de ongelijkheid zich zelfs in mishandeling. Tekenend zijn nog altijd de verhalen van Tina Turner, die werd mishandeld door man Ike, en Rihanna, die hetzelfde doorstond met Chris Brown. Ook de rechtszaak van zangeres Kesha tegen haar producer Dr. Luke wijst erop dat we nog niet veel verder zijn gekomen. De zangeres zou seksueel misbruikt zijn door de producer, die dit overigens ontkent. Ze probeert onder haar Sony-contract uit te komen zodat ze loskomt van Dr. Luke, maar dat wordt door de rechter afgewezen. Door de zaak kan ze lang geen muziek uitbrengen, maar in april verschijnt dan eindelijk een nieuwe single van de zangeres. Zonder Dr. Luke, maar wel via zijn label.

Niet mishandeld, maar ook niet serieus genomen is naar eigen zeggen elektropopzangeres Grimes. In 2013 schrijft ze in een blogpost op Tumblr dat mannen haar vaak ongevraagd willen helpen met de productie van haar muziek. Wat haar dwars zit: dat veel mannen blijkbaar denken dat ze zelf niet goed met elektronica kan omgaan omdat ze een vrouw is. Ze benadrukt: ‘I have never seen this kind of thing happen to any of my male peers.’

Ook online is de muziekwereld niet perfect, onderstreept Chvrches nog eens in datzelfde jaar. Zangeres Lauren Mayberry krijgt via Facebook geregeld seksueel-getinte privéberichten van mannelijke ‘fans’ binnen, en besluit zo’n bericht in 2013 op Facebook maar eens openbaar te maken. De post gaat viral, maar de reacties zijn niet altijd even positief; er komen onder meer nieuwe seksuele bedreigingen binnen. Maar misschien nog wel pijnlijker is de reactie: ‘It’s just one of those things you’ll need to learn to deal with. If you’re easily offended, then maybe the music industry isn’t for you’. Moet ze als vrouwelijke muzikant hier maar gewoon mee ‘dealen’?

Natuurlijk, een aanduiding als ‘all-female’ of ‘all-girls’ steekt enigszins bleek af bij seksuele intimidatie en financiële ongelijkheid. Zeuren ze bij Savages niet een beetje? Nee, iedere stap richting meer gelijkheid is een waardevolle. Je stil houden? Volgens Grimes, Lauren Mayberry en Kesha moet je dat dus juist niet doen. In de jaren zeventig vonden sommigen dat ook al, trouwens. Zoals zangeres Poly Sterene van de Britse punkband X-Ray Spex in 1977 al veelzeggend een nummer inleidt: ‘Some people say little girls should be seen and not heard… But I think…OH BONDAGE UP YOURS!’