Interview

Jon Bryant ontvluchtte ternauwernood een sekte en schreef er een album over: “Ongelooflijk wat daar allemaal gebeurd is”


16 mei 2019

Elke artiest gaat op een bepaald moment op zoek naar inspiratie. Sommige muzikanten doen dat op gekkere manieren dan andere. Singer-songwriter Jon Bryant sloot zich begin 2016 aan bij ‘marketingbedrijf’ NXIVM, een organisatie waar een duistere gemeenschap achter schuilging, die Bryant omschrijft als een cult. De Canadese muzikant schreef er zijn nieuwe plaat Cult Classic over.

Tekst Arlette Hovinga
Foto’s Carly Dame

Sprekend met Bryant komt hij over als intelligent, rustig en bovenal: te verstandig om zich zomaar te laten opslokken door een sekte die in de media inmiddels bekendstaat om mensenhandel en verminking. Hoe heeft dat in hemelsnaam kunnen gebeuren? “De basis van die organisatie is kennisvergaring. Of tenminste, dat dacht ik”, vertelt Bryant. “Ik ben een nieuwsgierig en sociaal geëngageerd persoon, op de universiteit koos ik filosofie als extra vak. Dus toen ik door een vriendin geïntroduceerd werd bij NXIVM, sprak het idee van kennisdeling mij heel erg aan.”

Van een scheiding naar een sekte
Bryant verhuisde in zijn eentje naar Vancouver en probeerde bij NXIVM nieuwe vrienden te maken. “Ik kwam daar terecht omdat ik zo nieuwsgierig ben, maar ik realiseer me nu dat er ook iets anders aan de hand was. Ik was net gescheiden van mijn vrouw, net verhuisd. Ik had behoefte aan sociaal contact en de enige mensen die ik kende zaten in dat groepje. Dan ben je toch wat vatbaarder voor zulk soort dingen.”

“Er waren harems, vrouwen lieten zich brandmerken, werden geslagen, uitgebuit als seksslaven”

Een dag bij NXIVM zag er altijd nagenoeg hetzelfde uit. Om zes uur ging de wekker, dan werd iedereen geacht naar ‘Het Centrum’ te komen. Daar deelden de leden een schamel ontbijt om vervolgens de hele dag, soms wel twaalf of vijftien uur achter elkaar, zogenoemde ‘informatiesessies’ en andere cursussen bij te wonen. Die gingen over filosofie, maar ook over ‘de plaats van de man en de vrouw in de wereld’ en ‘het universele concept van gerechtvaardigheid’. Deze masterclasses en cursussen kostten duizenden dollars om bij te wonen. “Eigenlijk werd je gewoon gebrainwasht. Je werd langzamerhand geconditioneerd om je geld te doneren, je denkwijze aan te passen en je volledig over te geven.” Bryant beschrijft gedragingen en details die hij zich, nu hij erover praat, weer lijkt te herinneren. “Ik was het vergeten, maar je moest altijd een gouden buidel bij je dragen. En als je een kamer in of uit wilde lopen moest je je omdraaien en een diepe buiging maken. Respect werd je elke dag op heel veel kleine maniertjes ingepeperd.”

Verminking
Bryant beschrijft de emoties die de sekte opriep ondanks alles als ‘herkenbaar’. “Het is een bepaald soort mensen dat door zo’n groep wordt aangetrokken. Je hebt behoefte aan sociale bevestiging, aan gemeenschapsgevoel,” legt hij uit. NXIVM zelf schildert zijn doelen af als ‘het verhogen van het menselijk bewustzijn’ en ‘het bevorderen van een ethische en humanitaire beschaving’. Op basis van deze doelen werden de ‘marketingprogramma’s’ gedoceerd waarachter het bedrijf lange tijd schuil ging. “Ik denk dat mensen zich uiteindelijk compleet hebben verloren in hun support voor het systeem,” vertelt Bryant beduusd. “Ik was er allang weg, maar uiteindelijk escaleerde het en hebben ze echt bizarre dingen gedaan. Er waren harems, vrouwen lieten zich brandmerken, werden geslagen en uitgebuit als seksslaven. Ongelooflijk wat daar allemaal gebeurd is.”

Op zoek naar verbinding
Ondanks deze extreme omstandigheden hield Bryant het toch nog een tijdje bij de organisatie uit. “Ik was echt op zoek naar verbinding. Dat kreeg ik bij hen. Ik was kwetsbaar, probeerde mijn scheiding te verwerken waarin ik veel te maken had gehad met constant gejojo. Aan het einde van mijn huwelijk ging het alleen nog maar om aantrekken en afstoten. Op een gegeven moment heb je dan zo behoefte aan bevestiging en daar word je wat breekbaarder van. En ik begrijp wel hoe zo’n cult dan kan werken. Mijn muziek vangt mensen ook op een bepaalde manier, door ze iets te geven dat ze herkennen.” 

Bij Cult Classic moeten we dus niet denken aan liedjes over verafgoding en andere sektarische verschijnselen. De naam van de plaat staat voor iets veel groters. “Het is niet zo dat mijn nieuwe plaat alleen maar over die sekte gaat”, lacht de muzikant. “Ik bedoel, mensen zoals jij, die nog nooit zo’n ervaring hebben gehad, kunnen alsnog wel iets van zichzelf herkennen in mijn muziek. Het gaat om sektarisch gedrag. Je kunt dat vergelijken met een ongezonde en gewelddadige relatie. Maar ik heb ook een brede maatschappelijke en politieke interesse, dus soms gaat het ook over onderwerpen als immigratie en discriminatie. Al met al gaat het erom hoe je met je eigen pijn omgaat.”

Uiteindelijk heeft Bryant het er zelf best goed vanaf gebracht. Hij kwam zonder kleerscheuren uit de organisatie en heeft er, behalve een prachtige nieuwe plaat, niets aan overgehouden. De meeste verhalen van mensen die uit een sekte ontsnappen, lopen niet zo goed af. Hoe kan dat? “Ik ben opgegroeid in een conservatieve christelijke kerkgemeenschap”, vertelt Bryant tenslotte. “Ik heb zelf gezien hoe beïnvloedbaar mensen kunnen zijn. Ik heb mij dus niet zo laten meeslepen als sommige anderen en kon redelijk gemakkelijk weer weg. Natuurlijk kreeg ik wel wat tegengas en werd weggaan mij afgeraden. Maar ik heb meermaals tours langs kerken gedaan en ik groeide op in zo’n hechte gemeenschap. Ik denk dat dat mijn juist heeft geholpen hier zo snel uit te komen.”