James Holden en de weg naar creatieve onafhankelijkheid: “Ik had moediger moeten zijn”
16 april 2018
Stel je voor: als muzikant werk je hard. Nog harder. En dan plotseling, van de ene op de andere dag, moet er een keuze gemaakt worden. Een keuze die bepalend is voor je carrière. Wat is het hoogste doel voor een artiest? Geld verdienen of creatief onafhankelijk zijn? Voor velen een lastig dilemma, maar niet voor de Engelse James Holden (1979), die goed weet wat hij wil, of laat het in ieder geval zo lijken.
Als dj bereikte hij in de jaren nul de (artistieke) top, maar er knaagde iets. Holden richtte zijn eigen label op, koos een instrument, werd producer en bandleider. Als we hem in Paradiso spreken, blijkt wat zijn werk al deed vermoeden: Holden houdt er een interessante levensfilosofie op na. Een openhartig gesprek over de zoektocht naar creativiteit, de hulp die Caribou en Thom Yorke hem daarbij gaven en hoe zijn hond de grootste held van de plaat werd.
Het moge duidelijk zijn: James Holden koos het pad naar creatieve onafhankelijkheid. Drijvende kracht achter deze keuze is iets wat ons verbindt. Liefde voor de muziek. Holden praat er hartverwarmend over in interviews. En één naam komt continu voorbij: Pharoah Sanders, een oude jazzgigant, die mede dankzij Holden nu, in de herfst van zijn carrière, een heel nieuw publiek vindt. “Ik praat er veel over he?”, zegt James lachend. “Ik zag hem voor het eerst in 2011, toen hij op uitnodiging van Caribou op All Tomorrow’s Parties kwam spelen. Veel jazz is niet aan mij besteed, maar ik houd erg van het repetitieve, de trippy loops. De meest basic records van Pharoah zijn mijn favoriete. Well, basic is the wrong word. Tijdens die show stond ik helemaal achteraan en besefte ik nog niet hoeveel hij voor mij zou gaan betekenen.”
Pharoah Sanders
De ontdekking van de stokoude saxofonist, die ooit als leerling van Sun Ra begon en in de band van John Coltrane speelde, opende een schatkamer voor James Holden. Zijn jongste plaat, het onderschatte The Animal Spirits, werd er zwaar door geïnspireerd. “Weet je wat het is met muziek, je moet erin komen, op een manier die bij jou past. Mijn ouders luisterde alleen maar naar klassieke muziek. Er stond een piano in de woonkamer, verder was er niets. Ik wist niet waar ik moest beginnen met muziek ontdekken. Kinderen van nu hebben Spotify, maar weten ook niet wat ze in moeten typen. Ik hoorde thuis weleens een muziek op de tv, maar waar moest ik dat vinden? Pas toen ik andere muzikanten ontmoette opende dat deuren voor mij. Life is good. Er is altijd meer muziek.”
Pas toen hij vijftien was, en er al jaren als middelbare scholier op had zitten, ontdekte Holden dat er ook andere muziek was dan hij thuis meekreeg. “Mijn scheikundeleraar gaf mij tapes met dance en Europese trance. Ik luisterde, en we bespraken wat ik wel en niet mooi vond, zo ontwikkelde ik een muzieksmaak. Het was de meest inspirerende docent die ik ooit had. Hij leerde mijn grenzen te verleggen.”
“Ik wist niet waar ik moest beginnen met muziek ontdekken”
Later studeerde hij Wiskunde aan de universiteit van Oxford, omdat iedereen hem vertelde dat daar zijn talent lag. De opgedane kennis bracht hem ver. “Ik vind het hypnotiserende heel mooi, ook in de muziek. Dankzij de wiskunde kreeg ik inzicht over hoe ik met een synthesizer een band kan leiden, het was ook zinvol voor het programmeren van mijn eigen synthesizer. Software kan noten maken, maar hoe laat je computers menselijke ritmes aannemen? In plaats van een specifieke melodie te bedenken en te kiezen, navigeer ik, met mijn opgedane kennis over fractals en generative systems, als het ware door de ruimte van het systeem door middel van het knoppen draaien. Ik schreef mijn muziek in Max (een grafisch muziekprogramma, Aphex Twin en Radiohead gebruiken dit ook – red.). Het is niet hardcore coderen, maar eerder de juiste geluidjes in de juiste boxjes krijgen. Best simpel.”
James ziet mij gefronst kijken. Als hij optreedt met een modulaire synthesizer ziet het er als van alles uit, maar niet simpel. “Hahah, aan het begin was het ook wel spannend, hoor. De eerste keer was op uitnodiging van Dan Snaith voor zijn Caribou Vibration Ensemble. Ik wilde graag een super goede dj zijn, maar ik durfde geen transitie te maken. Hij hielp mij daarbij. Opeens stond ik met een echt instrument op ’t podium, na al die jaren dj’en. Vlak daarna werd ik gevraagd door Thom Yorke om de supportact te doen voor Atoms For Peace. Dat kon ik niet niét doen. Thom was cool, heel supportive. Hij, Nigel en Flea kwamen vaak even op het podium, kijken naar mijn modulaire synthesizer. Nigel nam een oudere mee, die continu ontstemde. Ik liep op ze voor.” James barst in lachen uit als hij de reactie van Thom nadoet. “What are you doing with these on stage?!”
Nadat Caribou hem introduceerde met de modulaire synthesizer, ging het opeens vlot met Holdens creatieve onafhankelijke pad. De shows met Thom Yorke waren niet de minste. “De eerste show die ik met hem deed was meteen voor vijftienduizend mensen. Ik deed één oefenrondje in mijn studio. Mijn buren en vrienden kwamen kijken. Daarna ging ik gewoon, dingen loslatend. In het begin was werken met een modulaire synthesizer erg stressvol, het is een apparaat dat steeds kan ontstemmen. Maar ach, gitaarsnaren gaan ook kapot. Ik vind het mooi. Als het fout kan gaan, dan zie je hoe echt iets is. Maar het grootste risico van zo’n show, is natuurlijk hoe het valt bij het publiek. Deze show werkt.”
“Je kan niet iets perfects schrijven, perfectie komt voort uit de interactie tussen individuen”
Zijn shows werken. Ook de nieuwste, die zowel op het programma van Dekmantel als North Sea Jazz past. James is daarbij steeds verder verwijderd van zijn roots, de clubs. Samen met muzikanten uit allerlei windstreken maakte hij trance op een conventionele manier: met instrumenten en mensen, van vlees en bloed. “Ik ben niet meer zo van de controle. Dat is echt veranderd. Dankzij Tom (Page, zijn vaste drummer – red.), waarmee ik sinds The Inheritors speel, kon ik creëren met de blik vooruit. Door hem realiseerde ik mij dat je niet iets perfect kan schrijven, perfectie komt voort uit interactie tussen individuen. Dat werkt als magie. In je eentje krijg je dat niet verzonnen. Mijn leven is gevarieerder en rijker nu ik mijzelf een muzikant voel. Ik lees nu ook een erg goed boek, Free Play van Stephen Nachmanovitch. Het gaat erover dat je eerst je angst moet verliezen voordat je echt creatief kan zijn. Gesprekken, zoals deze, zijn ook vaak geïmproviseerd. Het is heel pijnlijk als je via een vast script werkt. Creativiteit moet uit je ontglippen, zonder dat je erover nadenkt.”
“Ik heb het nog weleens hoor”, geeft Holden eerlijk toe, als we hem vragen op welk moment in zijn leven hij angst verloor. “Het is een langzaam proces. Vaak word ik midden in een show nerveus. Dan luister ik terug en denk ik: ‘shit, dit was too much’”. Meestal gaat dat terugluisteren gewoon via YouTube. Verrassend, aangezien Holden heel bewust met goed geluid en produceren bezig is. “Het geluid op YouTube is horrible, haha. Spotify sounds shitty too. Ik heb wel een Spotify-account, maar ik gebruik het niet zo graag. Als ik iets goed vind, dan wil ik het ook in mijn persoonlijke muziekbibliotheek hebben. Op CD, elpee of in goede files op mijn computer. Normaal luister ik op shuffle, ik geef mijn persoonlijke collectie niet graag aan iets als Spotify. Ze kunnen het weggooien en mijn luistergedrag bepalen met algoritmes.” Wanneer hij de laatste keer een plaat móést hebben? Holden pakt snel zijn telefoon erbij, als geheugensteuntje. “Jeetje, die nieuwe Sons Of Kemet, die is gruwelijk vet. Oh, ik vond een liveopname van Terry Riley in het Muziekgebouw, hier om de hoek. Brian Eno tweette het, maar verwijderde het na twintig seconden!”
Holden werkt en improviseert vooral met computers. Hoewel hij als kind veel piano en viool speelde, blijft hij nu trouw aan de computer. Net zoals veel mensen, herinnert hij zich nog goed dat zijn eerste computer binnen kwam. “Dat was een DPC164, met een green only monitor. Als ik een spelletje wilde spelen moest ik eindeloos wachten. Maar je kon er ook drie geluiden tegelijk op afspelen. Na een tijd oefenen kon ik er simpele melodietjes uitkrijgen. Midden in de jaren tachtig. Toen ik bij mijn ouders woonde ging ik al naar de bibliotheek, computerboeken bestuderen en de software programmeren in mijn hoofd. This is what my game gonna be like. Net zo lang oefenen totdat ik de echte kreeg. Klinkt een beetje als de liefde met mijn vriendin haha.”
“Ik had moediger moeten zijn”
Draai je nog met liefde? “Ik vind het leuk om een radioshow te doen, zoals de Londense NTS of de BBC, ik ben ontzettend dankbaar dat ik muziek met anderen mag delen. Daar gaat het toch om? Ik wil muziek delen met anderen, maar een goede clubset voelt tegenwoordig heel beperkt voor mij. Ik respecteer wat mensen doen, maar het kost veel tijd en energie. Het leven draait ook veel om kansen. Die moet je herkennen, anders gaat het universum gewoon aan je voorbij. Wat ik nu met radioshows doe, is zo’n kans. Het komt op hetzelfde neer als dj’en: nieuwe muziek zoeken en delen. Het is best wel een bevrijding dat mijn werk als een dj achter mij ligt. Eigenlijk doe ik hetzelfde als mijn natuurkundeleraar.”
Muziek is overal, waar je ook komt. Je kunt het bewust opzetten, maar vaker heb je de keuze niet over de muziek die je hoort. In een club, maar ook in een supermarkt, of in een Uber. “Popmuziek is tegenwoordig erg versnipperd, maar de dingen die ik hoor in een Uber zijn niet voor mij gemaakt. Wat is een nummer een hit? Het betekent niet zoveel, de meeste mensen horen ze nooit. Deephouse en EDM zijn ook popmuziek tegenwoordig. Om heel eerlijk te zijn: ik luister nog minder naar dance dan Uber-popmuziek. Dat klinkt weird, want ooit was ik daar zelf onderdeel van. Als mijn random play tegenwoordig EDM aanzet, dan skip ik het vrijwel altijd. De cross-over-stuff is binnenEDM het meest interessant, daarin ontmoeten verschillende werelden elkaar. Daar leer je ook van. Je kan alle kanten op en je leven doorleren, je hoeft jezelf niet vast te pinnen. Leven voelt als dying als je stopt met leren. Als ik terugkijk, heb ik misschien wel te lang achter de dj-tafel gestaan, ik had moediger moeten zijn.”
Dat leren gaat door met The Animal Spirits, waarop Holden meer dan ooit samenwerkt en nieuwe muzikale hoogten bereikt. Wat er precies met Animal Spirits bedoeld wordt, vindt Holden lastig te definiëren, hoewel hij er wel over nadenkt. Mijn vriendin en ik hebben ons verdiept in de geschiedenis van de heidense overtuigingen. De Engelse stone circles, bijvoorbeeld. Het is een hele andere wereld die voor je opengaat. We hebben ook een zwerfhond geadopteerd: Buster. Naar een hond luisteren kan je visie op de wereld veranderen. Buster kijkt anders naar alles, nu zijn we opeens gefascineerd door bomen. Daar lette ik voorheen nooit op. Het leidde ook tot de albumhoes. De boom wordt gevonden in een bos bij Norwich. Buster vond naast de albumhoes, ook mijn studio. Mijn vriendin liep met hem en hij bepaalde de richting. Hij nam haar mee naar de straat waar heel veel gebouwen voor een goede prijs te koop stonden. Learning to understand what he’s telling you.”
James Holden & The Animal Spirits kun je dit jaar nog een aantal keren live zien, de band speelt later dit jaar op Down The Rabbit Hole en Dekmantel.
