Interview met de Egyptische sirene Nadah El Shazly: tussen destructie onder en transformatie boven

Er is iets gaande. Er roert zich iets en ’t schone volk van Le Guess Who? heeft de oren goed open. Maar dat niet alleen, ook de mensen van het in London gevestigde Nawa Recordings hebben hun oren geopend. Er worden bruggen geslagen; er gaan deuren open: Fatima El Qadiri verschijnt en beweegt met haar doodenge muziek.

Recent symptoon: Khruangbin verschijnt uit het totale nergens met een tweede plaat vol Iraanse funk en verkoopt ineens allerlei podia uit. Veteraan Karim Abdel Shaar doet zijn tweede internationale show tijdens Le Guess Who? in -off all places – de Jacobikerk te Utrecht, terwijl Altın Gün maakt vrolijke sier met de erfenis van de Turkse psychrock.

Dan de aanstaande line-up van Rewire, die bijna naadloos aansluit op die van de meest recente editie van Le Guess Who?. Er is dus iets gaande. Misschien een trend, misschien een hardnekkige hype. Maar dat de westerse muurcultuur nu een dwars tegengeluid heeft, is alvast zeker. Een troostend idee.

 

Egypte, Caïro
Dan naar Egypte, Al-Qāhirah: Caïro. Vervuilde stad met zeseneenhalf miljoen inwoners, fijnstof en een chronisch verkeersinfarct. Ook: universiteitsstad, stad met de oudste muziekindustrie van de Arabische Wereld. Caïro is, niet onbelangrijk, ook het huis van Nadah El Shazly. De Egyptische muzikante tekende in 2017 voor overdonderend debuut Ahwar. Een intens surreëel werk, diep geworteld in de Egyptische folktraditie. Nadah neemt ons mee naar haar huis, ze schrijft:

“Ik herinner mij het huis waar ik opgroeide, een grote spiegel, een speelruimte. Het was er eng, soms. Ik hoor de piano, Italiaanse muziek die mijn vader iedere keer meebracht – hij werkte daar. Ik herinner mij fantastisch eten, de smaak van ‘Ashura – granen, noten, gedroogde vruchten. Ik verveelde me geen moment. ’s Avonds zie ik de schaduwen van auto’s op de muren van mijn slaapkamer.”

Verder schrijft ze: “Deze dag is rustig. Het is kwart voor zeven ’s avonds en het is buiten nog warm. Ik heb vis gegeten met m’n zussen en ik ben inmiddels weer thuis, in m’n kamer. Kabels overal. M’n zus speelt piano in de andere kamer. Mijn eerste instrument. M’n moeder moedigde me aan.”

Muziek als een zinkgat
Herinnering. Ahwar viert herinneringen en beklaagt zich tegelijk over de afbraak en het verlies ervan. De plaat trapt toepasselijk genoeg af met Afqid Adh-Dhakira (I Lose Memory). Nadah haar stem schiet alle kanten op en in het Arabisch klinkt: ‘Coming, from a time far away / going, escaping / alone in the wilderness” en “I lose memory / I live the future and walk beneath it.’ Een desoriënterende vlaag van elektronisch kabaal volgt. Muziek als een zinkgat.

Nadah schrijft: “M’n herinneringen worden voortdurend op- en afgebouwd. Het is een soort van timetravel. Afqid Adh-Dhakira gaat over de mogelijkheid je weg erin te verliezen.”

Als een moerasland – letterlijk de vertaling van Ahwar – een onbekende, onzekere plek waar de nieuwkomer snel de weg kwijtraakt en niet meteen terugweet.

 

“Tussen 2015 en 2017 heb ik intensief  gewerkt en geschreven aan Ahwar, in Cairo. Teksten schreef ik vooral thuis. Ik studeerde psychologie, maar ging vooral naar shows, ik had m’n oren open en sprak veel met muzikanten uit Caïro. Toen ik echt tijd had om aan de plaat te schrijven ben ik in gesprek gebleven met alle muziek om mij heen. Ik heb de set veel gespeeld voordat de plaat klaar was. Precies wanneer het kon, wanneer de kans zich voordeed.”

Destructie en verandering
In een interview met de Arabische publicatie The National omschrijft ze haar relatie met Cairo als complex en de huidige tijd als worse. Zonder in details te treden, zegt ze: “the situation here has also destroyed a lot of things.”

Dat destructie heeft echter ook een keerzijde, zo laat de plaathoes zien: een werk van Marwan El Gamal. Half vrouwmens met het onderstel van een leeuw. Daaronder een dor gebergte. Nadah: “Destructie onder en transformatie boven; het leek mij juist voor deze tijd een urgent idee. Een prachtig en sterk beeld. De grondtoon voor Ahwar.”

Palmyra
Precies Palmyra – de ‘Stad van Duizen Zuilen’ in Syrië – vertelt ze: “Een triestig feestnummer dat gaat over jezelf losmaken van onnodige verantwoordelijkheid. Geërfde verantwoordelijkheid. Het gaat over doorzettingsvermogen, the persistence to choose your battles. Het begon met het ritme, handpercussie en beweging, waarna een orgel een eenvoudige, dreinende melodie inzet. Er is deining, er mag gedanst worden.”

 

Als Nadah’s stem beweegt klinkt het als gehuil. Alhoewel – het optimisme is er net niet helemaal uit verdwenen. Ook zijn er primaire synthesizers en een gitaar wringt zich tevoorschijn. Ze zingt: ‘these pesticides have blended in your hands / long before my memory began.’

Palmyra: de vernieling door IS had zich ingezet voordat Nadah ook nog maar bestond. “Maar niet per se het Syrische Palmyra. Het nummer verwijst naar meer: Palmyra is bijvoorbeeld een van die vreemde namen die vaak aan strandresorts wordt meegegeven. De meeste van deze plaatsen zijn inmiddels spooksteden. Plaatsen zonder inwoners. Het zijn verlaten, perfecte vakantieoorden die alleen nog maar in de verbeelding bestaan.”

Op 8 april staat Nadah El Shazly met band op Rewire.

---

 

PS Kratgraven: Groeten uit Gizeh
Dat de Egyptische muziekscene na Nadah El Shazly niet ophoudt is gaan wilde uitspraak. Aan de andere kant, hoeveel Egyptische acts en bandjes kun je er na deze nog opnoemen? Ondergetekende tot op de dag van eergisteren in ieder geval nul.

Inmiddels niet langer. Na een even vermoeiende als langdurige sessie kratgraven zijn we terug met onderstaande playlist. Mixtape, zoals je wil. Het ding draagt de misschien niet zo formidabele werktitel Groeten uit Gizeh, en poogt een coherente set  modern-Egyptische muziek bijeen te brengen.

Ze is vitaal, krankzinnig vitaal.