Interview

Circuit Des Yeux ontstijgt kaders van succes en mislukking: “Je hoeft niet bang te zijn voor de pieken en dalen”


23 januari 2018

Op 22 januari 2017, exact een jaar geleden, krijgt Haley Fohr een vreemde aanval: haar lichaam raakt spastisch, haar ademt stokt en haar hersenen branden. Eenmaal bedaard, heeft ze geen idee wat haar overkomen is. Angst voert echter niet de boventoon: eerder fascinatie, verwondering. Het zaadje van haar nieuwe album als Circuit Des Yeux, Reaching For Indigo, is geplant.

Met trillende stem neemt Haley Fohr de telefoon op. Ze verontschuldigt zich. De Amerikaanse zangeres, componist en muzikant is even niet toe aan een gesprek. Wij begrijpen het. Als we drie dagen later opnieuw contact opnemen, klinkt Fohr stukken opgewekter. Kort licht ze toe waarom het de vorige keer spaak liep: “Toen ik opgroeide, werd mij verteld dat ik een afwijking had. Mijn emoties zijn…” Ze pauzeert even om de juiste woorden te vinden. “Laat ik het zo formuleren: bij de meeste mensen werken emoties geleidelijk in, als een vloedgolf. Bij mij is dat meer een tsunami. Soms kan ik mijn emoties moeilijk in bedwang houden. Maar ik functioneer verder prima als volwassen vrouw. Ik beschouw het nu als mijn superkracht, haha! En ik heb de luxe om die heftige emoties te kanaliseren in mijn kunst. Dat helpt mij enorm. Maar in periodes waarin ik geen muziek kan spelen, zoals nu bij het wachten tot de albumrelease, gaat dat even wat moeilijker.”

Fohr is sinds haar achttiende boegbeeld van Circuit Des Yeux, een project dat zich evenmin laat temmen of categoriseren. Al tien jaar tijd is ze impulsief met muziek bezig: klassiek, noise, kraut, freak folk, psychedelica… Fohr is een gedreven artiest met ongekend diep vocabulaire. Wanneer ze verhuist naar Chicago in 2011, raakt haar interesse voor geluid in stroomversnelling. Ze werkt parttime bij het bij het spraakmakende archieflabel The Numero Group, dat obscure pareltjes opgraaft en de wereld in lanceert.

Tegelijkertijd stroomt Circuit Des Yeux door naar het underground-circuit van de stad: Fohr raakt bevriend met het experimentele trio Bitchin Bajas. Dit verbond luidt een nóg eigenwijzere fase in: het indringende In Plain Speech (Thrill Jockey) en een bijzonder conceptalbum onder het louche alter ego Jackie Lynn (vastgelegd in deze mini-docu). Het vorig jaar uitgebrachte Reaching For Indigo (Drag City) is volgens Fohr haar meest ambitieuze werk tot dusver. Woeste avontuurlijke pracht en wrang ongemak worden tot absolute extremen verkend: ‘Stick your head into a paper bag and see what you will find.’

 

Reaching For Indigo vind ik écht een psychedelische plaat, niet op die hippie-flowerpower-manier.
Fohr: “Het album is inderdaad psychedelisch op een héle andere manier dan hoe de term wordt opgevat binnen de popcultuur. Ik vind het leuk om grenzen te blijven verleggen. Mijn grootste inspiratiebronnen zijn vaak pioniers, mensen die nieuwe wegen in durven te slaan, die het menselijke brein op een bepaalde manier veranderen. Reaching For Indigo is ontstaan uit een heftig persoonlijk moment. Het voelde alsof de zwaartekracht mij dwars door de aarde trok. Dit album is eigenlijk één grote aanwakkering, niet per se verbonden aan iets concreets.”

Dat doorslaggevende ‘moment’ overviel je een jaar geleden, op 22 januari 2017. Waren er factoren van buitenaf die meespeelden?
“Nee. Het is een belangrijke datum geweest, maar puur om persoonlijke redenen. Het gaat meer om een primair gevoel waardoor ik werd overmeesterd, een gevoel dat ik nader wilde onderzoeken. Dit soort opwellingen overkomen me soms, en de emoties die losbarsten zijn dan best overrompelend. Mijn emoties zijn best duister en pessimistisch van aard: ik heb veel aan depressie en angst geleden, geworsteld met existentiële gedachten. Daarin ben ik misschien verder doorgeslagen dan de meeste mensen. Maar in dit geval was het schrijfproces intuïtief. Ik werd niet gedreven door iets specifieks, maar bevond mezelf in een zee van verwarring en onderging een neerwaartse spiraal. Toen ik hier doorheen vocht, werd het zo donker dat de duisternis veranderde in een brandend wit licht. Ik kreeg een helder beeld van wat ik moest doen… Ik wist alleen niet waaróm.”

 

“Ik krijg steeds een sterk impulsief gevoel dat het bestaan als artiest niet logisch is om na te streven. Maar tóch doe ik het. En sindsdien wordt de wereld om mij heen stukken begrijpelijker”

 

“Tijdelijk besloot ik mezelf af te zonderen van mijn gemeenschap, ongeveer twintig kilometer naar het noorden. Ik woonde een aantal maanden op mezelf en vond een soort openbaring. Veel dingen kwamen in die periode voor mij samen op een betekenisvolle manier. Er waren niet veel obstakels. Ik bedoel, ik beschouw mezelf niet als een gelovig mens, maar de manier waarop ik mezelf door mijn eigen intuïtie liet leiden voelde op een bepaalde manier wél spiritueel. De muziek die ik schreef was persoonlijk van aard, maar ik probeerde het te vertalen naar iets universeels.”

“De hoofdlijn van Reaching For Indigo draait om dat ene specifieke moment, een poging dat moment vast te leggen en te vieren. De meeste mensenlevens draaien om het overwinnen van een bepaalde hindernis, een uitdaging. En wanneer je iets overkomt dat zó helder is, waardoor je de wereld om je heen beter begrijpt… Dan heb je daar vrede mee. In tijden van wanorde en crisis is dat iets om te koesteren. Het motiveert je om te grijpen naar de positieve dingen die het leven de moeite waard maken. Je weet niet wanneer je het weer overkomt: dat kan op ieder willekeurig moment. De wereld kan op hele mooie manieren samenkomen, zolang je jezelf ervoor openstelt.”

Je weet dus nog steeds niet wat de exacte aanleiding was van die vreemde ‘aanval’?
“Het voelde alsof het uit het niets kwam, maar dat is misschien te naïef om te geloven. Misschien was het iets dat geleidelijk bouwde tot een climax. Mijn persoonlijke verhaal is: ik ben een 27-jarige vrouw, woonachtig in de grote stad en ik werk hard aan een loopbaan als artiest, iets waar ik erg dankbaar voor ben. Om een of andere reden had ik het gevoel dat ik niet het leven leidde dat ik in eerste instantie voor ogen had. Ik krijg steeds een sterk impulsief gevoel dat het bestaan als artiest niet logisch is om na te streven. Maar tóch doe ik het. En sindsdien wordt de wereld om mij heen opeens stukken begrijpelijker. Het is best bijzonder, om mezelf over te leveren aan mijn eigen stem, als levend wezen op aarde dat haar eigen vrije wil volgt.”

 

‘I can only promise to take up space’ is een tekst uit openingsnummer Brainshift. Wie zich afzondert hoeft zich ook aan niemand te verontschuldigen. Je kunt je gevoelens de volle ruimte gunnen om verder te manifesteren. En ze op die manier leren doorgronden.
Mijn werk ontstaat vaak in afzondering en inderdaad, het helpt je op waardevolle manier in contact te staan met je emoties. Je hoeft niet bang te zijn voor de pieken en dalen. Het proces rondom Reaching For Indigo begon op een solitaire plek, maar eindigde nagenoeg in een gemeenschappelijke situatie. De nummers werden nieuw leven ingeblazen door vrienden, huisgenoten en andere muzikanten en hierdoor veranderde het album in iets dat niet slechts om mijzelf draait.”

“Dat doel probeer ik de laatste paar jaar na te streven. Dit is overigens iets dat tegen mijn natuurlijke impuls, om mezelf juist terug te trekken, in druist. Maar het werkt uiteindelijk ontzettend bevrijdend. Als je deel uitmaakt van een hechte gemeenschap die je alle vrijheid gunt om grenzeloos te creëren, dan wil je jouw creatie op een gegeven moment delen met anderen. Het concept van ‘het individu’ is nogal achterhaald, we zitten stiekem allemaal op dezelfde manier in elkaar.”

De rode draad in je loopbaan lijkt precies dat: met veel gedrevenheid obstakels overwinnen, situaties ondergaan die lijnrecht tegenover je tendensen staan. Om wat voorbeelden te noemen: je wilde aanvankelijk niet naakt in de videoclip van Do The Dishes gefilmd worden. Ook die plaat van jouw alter ego Jackie Lynn werd aanvankelijk door een persoon afgeraden. Je jaagt juist datgene na wat voor jou ongemakkelijk is. Is dat een oneindige zoektocht, of hoop je uiteindelijk tot een soort resolutie c.q .uitkomst te komen?
Het is iets natuurlijks. Ik zoek die obstakels niet zelf op, ze komen meestal gewoon op mijn pad. Vaak neem ik dingen heel persoonlijk op, tot het punt waarop ik slechts twee opties over houd. En het enige wat voor mij dan overblijft is het moeten overwinnen. De laatste tijd vraag ik me wel af in hoeverre die mentaliteit gezond is, vooral nu ik aan de oudere kant van de twintig sta. Ik heb zoveel dromen die inmiddels zijn uitgekomen. Een van de grootste obstakels blijft mijn eigen familie. Ze komen uit de werkklasse en doen hun best mij te steunen op emotioneel vlak. Maar puntje bij paaltje blijf ik zelfvoorzienend artiest, iemand die er alles aan doet om haar plek in deze wereld op te eisen. Ik kies de moeilijkste weg, waardoor ik alle obstakels die mij ervan weerhouden mezelf te uiten des te manischer wil overbruggen.”

Maar hoe doe je dat op een gezonde manier?
“Je moet om te beginnen je eigen grenzen leren kennen. Ik werk intussen al zo lang op een Do It Yourself-manier, dat ik een soort trots heb ontwikkeld. In Amerika krijgt subcultuur van de underground geen subsidie, omdat de overheid de kunstsector niet steunt. Dat is de waarheid. Ik ben opgegroeid in kelders en DIY-broedplaatsen en alles van dichtbij meegemaakt. Na de brand in Oakland (Ghost Ship, een warenhuis omgebouwd tot ruimte voor beeldende kunst en livemuziek, red.) ben ik mij bewuster van het klimaat waar ik vandaan kom, en het financiële draagvlak dat je in stand moet zien te houden. Ik bewaar trots om een zo goed mogelijk album te produceren zonder enig verlies te draaien, op mijn manier óf helemaal niet. Ik ken weinig artiesten die dat voor elkaar krijgen en op een breder spectrum zichtbaarheid genereren. Ik kan over de hele wereld op tournee met een plaat die ik met relatief weinig budget en hulpmiddelen heb gemaakt.”

 

Je houdt het Jackie Lynn-materiaal strikt gescheiden van Circuit Des Yeux. Het project was volgens jou een manier om creatief te zijn zonder per se het individu Haley Fohr erbij te betrekken. Toch vraag ik me af: heeft het werken aan de Jackie Lynn-plaat Circuit Des Yeux op een positieve manier beïnvloed? Kun je ook op dergelijke wijze een zekere afstand bewaren van meer persoonlijke nummers?
“Jackie Lynn kwam vanuit een hele andere plek inderdaad. Ik vroeg mezelf inderdaad af: kan ik ook iets goeds maken zonder meteen in een achtbaanrit van emoties te verkeren? Uiteindelijk bleek Jackie Lynn emanciperend voor mij als artiest en als persoon: ik kon een goed idee op muzikaal en visueel vlak uitwerken en uitvoeren. Het was aanvankelijk niet het plan om als Jackie Lynn op te treden: dat was een hele andere ervaring voor mij dan een Circuit Des Yeux-show. Hoewel ik van beiden genoot, miste ik bij Jackie Lynn op een gegeven moment mijn eigen aanwezigheid in de muziek.”

Is er een wezenlijk verband tussen A Story Of The World Part Two, en het eerste deel op In Plain Speech?
“A Story Of This World Part One ontstond puur uit héél veel live spelen. Nadat het album uitkwam tourde ik voor twee en een half jaar voornamelijk solo. Part Two is voor een groot deel ontstaan uit improvisatie met andere muzikanten op het podium. Voor mij werd het nummer een soort meditatie op vrijheid, de vrijheid om ter plekke een verhaal te vertellen. Het nummer was in 2016 opgenomen rond de kerst, met een groot ensemble van muzikanten uit Chicago. Het was een tumultueuze tijd in Amerika, en de sociale spanningen liepen hoog op. Ook als collectief voelden we zwaar weer en ik denk dat je dat terughoort: een energie die bijna niet te bedwingen is. Ik ben benieuwd wat er gebeurt als ik A Story Of This World meeneem door de rest van mijn leven. Dat is ook de bedoeling: ‘het verhaal’ van de wereld is constant in verandering. Het is niet meer wat het een jaar geleden was. Ik hoop dat er een derde deel komt, dat het nummer bij elke uitvoering opnieuw een soort wedergeboorte ondergaat. Althans, dat is het concept erachter.”

Is het omarmen van escapisme tegenwoordig niet te naïef als muzikant of kunstenaar, in roerige politieke tijden?
“Ik zie Reaching For Indigo niet als escapisme. De reden waarom ik de plaat zo noemde: Oliver Sacks is een onlangs overleden schrijver die ik bewonder. Hij beschreef de kleur indigo als iets dat de mensheid nooit wetenschappelijk heeft kunnen definiëren. Niemand is het hier resoluut over eens wat de frequentie van indigo is. Toen Sacks 18 jaar oud was, nam hij een LSD-cocktail. Hij staarde naar het plafond, en plot klom er een spin naar beneden. De spin begon tegen hem te praten en liet hem de kleur indigo zien, voor slechts twintig seconden. En toen verdween het, voor altijd.”

 

“Het geeft troost om te weten dat er dingen boven ons eigen bevattingsvermogen bestaan”

 

“Een mooi concept: de mensheid reikt naar het ondoorgrondelijke, een eeuwige horizon naar een plek die men nooit kan bereiken. Dat is ook niet het punt. Het gaat meer om wat je er op je pad komt wanneer je die reis te onderneemt. Dat kan een gevoel of herinnering zijn, of wat jij zegt, een vorm van escapisme na een zware dag. Het geeft troost om te weten dat er dingen boven ons eigen bevattingsvermogen bestaan. Je kunt slechts jouw hand uitsteken en kijken wat er gebeurt.”

Jij communiceert jouw muziek ook buiten de maatstaven van theorie toe naar andere muzikanten, op een abstracte manier. Ik kan me voorstellen dat dat een erg inspirerende manier is om te communiceren. Jouw eigen ideeën krijg je terug met frisse invalshoeken, in plaats van binnen je eigen verwachtingspatroon: ‘Dit moet een arpeggio in E Mineur-zijn’, et cetera.
“Dat is ook de reden waarom ik graag met muzikanten werk die mijn vrienden zijn in het dagelijks leven. Met deze groep heb ik een heel intuïtief dialoog ontwikkeld, bijna ESP (afkorting voor Extra Sensory Perception, red.). Bij elk nummer verschilde het proces: sommige liedjes werden compleet van begin tot eind gerealiseerd, andere vanuit improvisatie. Wat de spelers betreft: Tyler (Damon, red.) is een geweldige drummer, iemand die goed anticipeert waar ik heen wil. Rob Frye (synth, red.) is wat technischer aangelegd met composities, dus dat vergt wat meer uitleg en aanvulling onderling.”

 

“Maar inderdaad, Circuit Des Yeux is een hechte samenwerking. Het is ontzettend lonend om zo’n groeiend organisme vanaf het begin tot leven te wekken. Soms moet je de stekker er zelf uit trekken, wanneer iets niet gaat volgens wens. Het nummer Philo heeft bijvoorbeeld heel veel metamorfoses moeten ondergaan. Ik huurde aanvankelijk een strijkkwartet in voor de compositie. Het voelde niet goed. Dan wordt dan wel héél moeilijk om te zeggen: ‘Bedankt voor je tijd, ik heb veel geld uitgegeven aan jullie, maar dit is het gewoon niet.’ Gelukkig snapten ze dat uiteindelijk. Ka Baird stuurde me later een prachtige pianopartij. dat gaf Philo een totaal nieuwe draai, iets meer in verlengde van mijn eigen gevoel. Uiteindelijk heeft zij het nummer gered. Er was dus iemand in New York voor nodig om dat idee succesvol uit te werken.”

“Reaching For Indigo is het langste werkproces dat ik tot dusver als Circuit Des Yeux heb afgelegd. Geen idee of ik opnieuw de luxe heb om een dergelijke poging te wagen, en of ik dat als succes of mislukking moet bestempelen. De bedoeling was dat het album een mooie reis moest worden vanaf het moment dat je hem opzet. Mij bood het ieder geval veel kracht en moed. Hopelijk ontdekken andere mensen net als ik iets nieuws in zichzelf bij deze muziek.”

Circuit Des Yeux is op 17 februari in WORM Rotterdam te bewonderen en op 19 februari staat Fohr met band in The Rest is Noise in Muziekgebouw aan ’t IJ te Amsterdam.