Interview Protomartyr: “Ik moest vaak doen alsof ik een priester was”

Op Relatives In Descent kun je Protomartyr allang niet meer scharen onder stijlgenoten uit het verleden. Het album is orkestraler en ambitieuzer dan de geduchte voorganger The Agent Intellect, waarbij de zwarte humor van anti-frontman Joe Casey nadrukkelijker opborrelt. We hadden een uitgebreide Skype-ontmoeting met Casey, eentje waardoor wij onze impressie van de band uit Detroit flink moesten bijstellen. Een gesprek over de innerlijke strijd tegen het cynisme, de watercrisis in Flint – in de band zijn thuisstaat Michigan, 2014 – en wat de waarheid tegenwoordig nog betekent in een tijdperk van fake news.

Er bestaat een Tumblr-pagina met allerlei kleurrijke beschrijvingen van Protomartyr-frontman Joe Casey. ‘The guy who’s always hanging out in the office building’s city room’  of een ‘inverse Bono’. Ondergetekende doet ook maar even een worp: het schoolhoofd van Ferris Bueller’s Day Off in een existentiële crisis, na het lezen van Henry Rollins’ Get In The Van. Tussen dat spijkerharde gitaargeweld kijkt Joe Casey neerslachtig naar de grond: half-litertje in een hand, microfoon in de andere. Niet zoals een natuurlijke soepele entertainer als Elvis, eerder als een norse vakbondsleider in staking. Hij lijkt zelf ook geen flauw idee te hebben hoe en waarom hij op dat podium is beland. Zijn rol in Protomartyr lijkt nagenoeg willekeurig. Maar is dat ook zo? Schuilt er achter het onverstoorbare everyman-imago van Casey niet een sluwe, gevoelige dichter?

Joe Casey is de laatste persoon die dat idee wil laten doorschemeren. Zoals Tom Waits ooit zei: “Most people don’t care if it’s the truth or a lie, as long as people are entertained.” Casey, Skypend vanuit het huis van zijn broer (hij heeft zelf geen internet thuis) reageert op dit citaat met een cynisch lachje, een lachje dat gedurende het gesprek nog vaak voorbij komt: “Mensen lijken tijdens onze shows sowieso weinig te letten op wat er daadwerkelijk gezegd wordt. Dan kun je net zo goed iets interessants melden. Het is niet zo dat men alles per se hoeft te weten, zolang het gewoon emotioneel eerlijke muziek is. Je hoeft alles niet letterlijk onder woorden te brengen.”

Humor kun je Casey hier niet ontzeggen. Het nummer Here is The Thing, een onstuimige, vlijmscherpe tirade-waterval, eindigt in zowaar een fade out. Het lapje tekst bij de outro leest vervolgens: “(Unintelligible ranting)”

 

 

‘Maar wat is de waarheid?’
In ancient Palestine a Roman middle manager dresses down a radical
“I have a backlog of so-called prophets
You are of a multitude”
The offender said, “I witness truth”
Perplexed and filled with pique the jailer replied, “truth, what is it?”

Dit stukje tekst is afkomstig van Half Sister, het laatste nummer op de laatste plaat Relatives In Descent. Casey refereert hier naar een bekende segment uit het Nieuwe Testament, Johannes 18:37, waarin Pilatus Jezus Christus verhoort en veroordeelt. “Als kind ging ik vaak met familie naar kerkdiensten”, vertelt Casey, die Iers-katholiek is opgevoed. “Op de plek waar ik ging zitten, terwijl de priester preekte, hing een mozaïek met de woorden “Truth what is it?” Deze vraag is altijd blijven steken in mijn hoofd.” Tegenwoordig is het moeilijk in te schatten wat de waarheid precies voorstelt, behalve – puur vanuit cynisch oogpunt – een lastige paradox waarmee demagogen als Donald Trump het machtsspel kunnen uitoefenen. Een concreet weetje durft Casey prijs te geven: openingsnummer A Private Understanding is daadwerkelijk het eerste nummer geschreven voor het album, en Half Sister ook daadwerkelijk het laatste. Nutteloos feitje? Nou, niet helemaal.

‘She just trying to reach you’ is de zin die beide nummers aan elkaar verbindt. Casey: “’Zij’ is de waarheid die door al dat lawaai probeert te banen om jou te bereiken. Ik zou graag willen geloven dat er een universele vorm van empathie bestaat, een gedeelde kennis van wat goed en fout is. Hopelijk bestaat er zoiets als een fundamentele vorm van menselijk fatsoen. We moeten daarvoor helaas veel noodweer en ruis overbruggen. Dat is ook waarom het album begint en eindigt met “she’s just trying to reach you”: daartussenin komt er allemaal flauwekul voorbij. Tenminste, dat was een beetje mijn intentie achter dit album.”

Protomartyr is een band die vaak wordt geschetst als een stel realisten die met hun muziek ook een realistisch beeld van de wereld om hen heen scheppen: “We proberen vaak onderwerpen aan de kaak te stellen uit onze directe omgeving”, bevestigt Casey.  De band poept in hoog tempo platen uit: Relatives In Descent is alweer de derde langspeler in vier jaar tijd. Album na album uitbrengen lijkt, in Protomartyrs geval, meer op werk aan de lopende band dan ambitieus broeden op een artistiek statement.

 

“Ik wilde bij Relatives In Descent bij voorbaat – lang voordat we begonnen met schrijven – vooral veel “fake shit” uitkramen”

 

Toch worstelt ook beroepsstoïcijn Joe Casey met zijn eigen waarheden. Op vorige album The Agent Intellect kwam ‘de waarheid’ misschien nadrukkelijker naar voren dan voor hem comfortabel was. “Ik zong op dat album nummers (specifiek, Ellen en Why Does It Shake?) over mijn moeder, die aan de ziekte van Alzheimer. Het was bizar om op een podium op te klimmen en iets uit te drukken dat zo persoonlijk was voor mezelf. Dus ik wilde bij de volgende plaat bij voorbaat – lang voordat we begonnen met schrijven – vooral veel ‘fake shit’ uitkramen. Ik ben zogenaamd een artiest, en artiesten horen te liegen. Nadat Trump werd verkozen, viel dat idee bij wijze van spreken op mijn schoot. Mijn eigen worsteling met het vertellen van de waarheid viel samen met een soortgelijk probleem binnen onze regeringen, instituten en samenlevingen.”

Op A Private Understanding en Half Sister, de twee sleutelnummers, ontvouwt Casey in surrealistische observaties. Op eerstgenoemde beschrijft Casey een visioen/hallucinatie die Elvis ooit had van God: “Looking for meaning in a cloud mass/Sees the face of Joseph Stalin and is disheartened/Then the wind changed the cloud into his smiling Lord.”  Een goddelijke openbaring die de King nooit onder woorden heeft kunnen brengen. Dan slaat het uiteindelijke lot van de koning in als een moker: “He passed away on the bathroom floor.” Vervolgens springt een plagerig melodietje uit de klankkast van Greg Ahee, eentje die meer zegt dan woorden ooit zouden kunnen: de wereld is vaak te absurd om slechts een waarheid aan te nemen. ‘She’s just trying to meet you.’

 

 

Een rivier van tranen
Het sarcasme druipt van Casey’s tong wanneer hij het heeft over dat ‘fundamentele menselijke fatsoen’. Toch tast hij op Relatives In Descent diep in de buidel naar tekenen van hoop. Op het fraaie Night Blooming Cereus bijvoorbeeld: ‘Only in darkness does the flower take hold/It blooms at night.’ Casey: “Ik ben van nature een ziekelijk cynisch individu. Constant de cynicus uithangen is misschien cool wanneer je nog jong bent. De wereld is een ellendige plek, dat weten we nu onderhand wel. Het is alleen een “fake power move” door steeds maar weer de problemen aan te wijzen. Dat is, wanneer je ouder wordt, niet altijd intelligent of opbouwend.” Met slechts harde polemiek luisteren mensen op een gegeven moment niet meer.

Toch borrelt het zuur nog steeds onder de oppervlakte van Protomartyrs muziek. Op A Private Understanding beschrijft Casey ‘Snidermen making profits from the poor’, een verwijzing naar Rick Snyder, gouverneur van thuisstaat Michigan. De watercrisis in Flint ligt Casey dicht aan het hart. “Het is een ramp die compleet door het toedoen van mensen is ontstaan. De gedupeerde inwoners van Flint, die al in armoede leefden, worden vergiftigd omdat de gevestigde orde een beetje extra geld wilde verdienen met een nieuwe waterleiding. In mijn ogen is dit het grootste misdrijf in Amerika, groter dan heel veel andere dingen die nu eerder het nieuws halen. Mensen als Snyder moeten achter slot en grendel verdwijnen… maar ze komen er gewoon mee weg.” Weer dat cynische lachje, dat Casey haast als noodrem gebruikt om de boel steeds weg te relativeren.

 

 

Casey lijkt zijn platform als artiest gretig te willen ontlenen om het verhaal rondom Flint vanuit eigen perspectief te vertellen. Hij wil het koste wat het kost kwijt. Casey heeft de vergiftiging van de leidingen namelijk van ver zien aankomen, omdat zijn vader in dienst trad bij de lokale watermaatschappij in Detroit. “De staat probeerde de boel in de doofpot te stoppen door te beweren dat het water uit de leidingen drinkbaar was. Ambtenaren kregen intussen gewoon schoon water in plastic flessen toegediend. Er werd een deal gemaakt met het bedrijf Nestlé om miljoenen liters schoon water uit de rivier te pompen voor financieel gewin. Intussen wordt een levensbehoefte ontnomen bij mensen die het niet kunnen betalen. En ze doen niet eens de moeite dit te verhullen. Racisme kom je open en bloot tegen in Amerika, dat masker valt er langzaam maar zeker af. Het is fascinerend om mee te maken.”

De watercrisis in Flint is volgens Casey niet slechts een incident dat ergens specifiek op aarde plaatsvindt: “Flint is een waarschuwing voor wat de rest van ons te wachten staat.” Het vertrouwen in de politiek lijkt inmiddels overal weg, dus waar is dat fatsoen nu gebleven? Een van Casey’s teksten verplaatst zich in de Griekse filosoof Heraclitus, een figuur die zich eveneens wantrouwend opstelde jegens politieke structuren. Heraclitus’ vorm van waarheid berust op een constante stroom van veranderen, relativeren en onderling dialoog. ‘Constantly weeping because the river doesn’t move’ is een van Casey zijn mooiste zinnen: het weerspiegelt zowel zijn diepe persoonlijke inleving, maar ook de hulpeloosheid bij het observeren van het grotere plaatje.

 

“Mensen hebben er moeite mee dat ze slechts een klein deel uitmaken van een immens grote wereld”

 

“Ik wil mezelf graag beschouwen als een kalm en vriendelijk persoon, maar bepaalde dingen maken mij gewoon verschrikkelijk woedend. Ik probeer daar ook een zekere afstand van te nemen. Mensen hebben er moeite mee dat ze slechts een klein deel uitmaken van een immens grote wereld. Het internet gebruiken om jezelf op te winden over iets, die confrontatie is makkelijk op te zoeken. Het is nutteloze woede, bovendien emotioneel uitputtend. Door het internet en social media zien wij continu wat er precies in de wereld afspeelt. Dat is best raar eigenlijk. En het werkt verlammend, omdat we er vaak maar een beetje moedeloos bij staan.”

Protomartyr is opvallend weinig te vinden op online kanalen en social media, ondanks het kritische succes en groeiende publiek van de laatste drie jaar. De band hecht meer waarde aan de interacties in het fysieke leven: Relatives In Descent was ook voor het eerst te horen in de jukebox van de lokale stamkroeg. “Dat is bewust”, aldus Casey. “Wat wij vanochtend voor ontbijt hadden, dat zou niet interessant moeten zijn voor ons publiek. Toch?” Het is moeilijk een zekere mystiek te ademen als de artiest in kwestie elke dag zijn koffie en omeletten op Instagram deelt. Het bijhouden van social media levert volgens Casey ook onnodige irritaties op: “Dat je op Facebook bijvoorbeeld een bericht krijgt van een fan die hoopt dat je keertje in Boston komt spelen, uitgerekend de dag nadat je in Boston speelde. Met je fans online in contact zijn is meestal wel leuk, maar soms voelt het zo uitzichtloos. Het is soms ook nóóit goed!”

 

 

Bangalore of Mahabalipuram
Dit soort banale interacties vinden vaak een plek op Relatives In Descent. Casey uit zichtbaar plezier in het vertellen van zoveel mogelijk “fictieve” verhalen, met teksten die hij voor groot deel uit zijn duim zuigt. Het beklemmende Up The Tower schetst een soortgelijk beeld als in de Batman-film The Dark Knight Rises: een rijke decadente elite wordt omvergeworpen door een arme onderdrukte meerderheid. ‘Defenestrate the king’, snauwt Casey op een gegeven moment. “Mensen gooien andere mensen uit ramen sinds wij ramen hebben uitgevonden”, licht hij droogjes toe.

Anderzijds neemt Casey de rol van schurk op zich: op Mission Of Burma-achtige My Children laat hij het kroost een wereld in puin na, zonder eigen verantwoording toe te kennen. ‘My children/They never listen/Vaped in the brain/Feral vessels of my self-interest.’ Casey: “In het begin wilde ik gewoon flauwekul, tongue-in-cheek een tekst over hoe erg ik mijn kinderen haat. Maar ik heb zelf helemaal geen kinderen. Soms voelen mijn ‘artistieke’  ideeën een beetje als kinderen. Of ik het dus wil of niet, er sijpelt vaak toch iets van mezelf door.”

Een van de meest aandoenlijke, grappige en ontroerende nummers op Relatives In Descent is The Chuckler. In het tweede couplet beschrijft Casey een telefoongesprek tussen een telemarketer uit India en een eenzaam figuur, iemand die gewoon graag een goed gesprek wil beginnen. In al zijn wrangheid werkt het toch op de lachspieren – alleen al het idee om de naam Mahabalipuram in een zin te verwerken. “Als je elke dag telefonisch complete vreemdelingen iets moet aanpraten, dat kan best een leeg bestaan zijn. Het enige wat je leven dan voldoening brengt is klanten wegpesten. Maar aan de andere kant van de lijn heb je te maken met mensen die een complex leven leiden. Lui die het misschien ongebruikelijk vinden zodra je ze vertelt hoe kut het leven is. Soms zijn mensen zó eenzaam dat ze hun levensverhaal alleen kwijt kunnen aan de persoon die ze een product wil verkopen.”

Casey heeft zelf aardig wat persoonlijke telefoongesprekken met onbekenden gehad. Hij kreeg als tiener een baantje bij een klooster: de telefoon opnemen en mensen doorverbinden met de priesters. Soms was de priester niet aanwezig. “Voor sommige mensen maakte het totaal niet uit wie ik was: ze wilden gewoon met iemand in gesprek. Vaak moest ik doen alsof ik priester was. Ik was toen slechts een joch die de telefoon opnam met zo’n piepstemmetje. “Hoi, met wie spreek ik?” Maar zelfs toen namen ze blind aan dat ik de priester was. Ik moest soms bidden voor familie en nabestaanden. Een moeder vroeg mij eens om te bidden dat haar overleden zoon haar ging bezoeken vanuit het graf. Er is bijna niets tragischer, toch? Leven in een leeg huis, bellend met een ‘fake priest’ met de vraag om haar zoon vanuit het hiernamaals te spreken.”

Wederom horen we dat cynische lachje aan de andere kant van de lijn. Ditmaal echter gevolgd door een diepe zucht van opluchting. Casey ziet de absurditeit van deze situatie zelf ook wel in. “Je komt tijdens dat soort interacties veel ordinairs tegen, maar af en toe krijg je van die ontroerende gevallen. Die blijven mij het vaakst bij.”

‘Sorrow’s the wind blowing through/Truth is hiding in the wire’

Protomartyr staat komende maand drie keer in Nederland: 9 november in Vera, Groningen, 10 november tijdens Le Guess Who? 2017 en 11 november in Rotown, Rotterdam.

---

 

WEBSITE LE GUESS WHO? | FACEBOOK-EVENT | TICKETS