Begin dit jaar maakte The KLF bekend terug te keren, en dat is reden om enthousiast te zijn, want The KLF is een van de meest merkwaardige popgroepen die ooit de hitlijsten haalde. Het succes van de band ging gepaard met totaal absurde video’s, controversiële mediastunts, en het letterlijk en figuurlijk verbranden van miljoenen ponden. 

Bill Drummond en Jimmy Cauty kwamen per toeval op elkaars pad. Drummond, in het punktijdperk actief in de indiescene van Liverpool, had een paar keer achter het net gevist. Hij speelde daar in meerdere onsuccesvolle bands en runde zijn eigen Zoo-label, met daarop het door hem gemanagede Echo & The Bunnymen. Maar in 1982 kwam het label ten einde, en zocht Drummond zijn heil als A&R-man bij major-label WEA. Terwijl hij zijn vrienden Julian Cope (The Teardrop Explodes) en Ian McCulloch zag uitgroeien tot indiesupersterren, tekende hij vooral alternatieve groepen die weinig toekomst hadden op een major label. In 1986 besluit Drummond, die dan 33⅓ jaar oud is, bij WEA te stoppen en zelf aan de slag te gaan. Hij breng een halfserieuze soloplaat uit op Creation, maar wordt pas echt enthousiast als hij de nieuwe samplingtechnologie ontdekt. Drummond heeft alleen nog de ballen verstand van hoe hij de apparatuur zelf kon gebruiken, en vraagt daarom de enige die gek genoeg is om met hem een hiphopproject zou willen beginnen: Jimmy Cauty.  

Cauty was kort lid geweest van Brilliant, een new wave-band onder leiding van ex-Killing Joke-bandlid Martin Glover. De groep werd door WEA omgetoverd tot vehikel voor productieteam Stock Aitken Waterman, verantwoordelijk voor de commerciële danspop van Kylie Minoque en Rick Astley. Nadat Brilliant er meermaals niet in slaagde een hit te scoren, was het voor Brilliant en Cauty snel weer afgelopen. 

Een televisieoptreden van het geflopte Brilliant, inclusief blitse gitaarsolo van Cauty

 

Cynische experimenten
De samenwerking van Drummond en Cauty, die onder verschillende artiestennamen werd uitgebracht, was één groot experiment in cynisme en subversie. Beide mannen waren opgegroeid met de belofte van punk, maar hadden gezien hoe deze was platgewalst door de politiek van Thatcher, de Koude Oorlog en machinale popmuziek. Voor het imago van The KLF gooide marketingspecialist Drummond symbolen van oude samenlevingen, occulte religies en dystopische complottheorieën op een hoop. Kortom: alles wat afweek van in het beschaafde Engeland dat Thatchers voor ogen had. De rolverdeling was duidelijk: Drummond liet zijn brein de vrije loop voor het bedenken van muzikale en visuele popfantasieën, Cauty knutselde het met zijn brede muziekkennis in elkaar. 

Geïnspireerd door de sampler, trok Drummond alle platen uit zijn eigen muziekverzameling om samen met Cauty een goedkope, Britse variant op de nieuwe hiphopmuziek te maken. Het eerste wapenfeit was All You Need Is Love, een anti-aidsprotest in de vorm van een totaal absurde collage van muzieksamples. Het nummer, uitgebracht onder de naam The Justified Ancients of Mu Mu (een van de vele verwijzingen naar de complottheoriepastiche The Illuminatus!-trilogie, afgekort als The JAMs), kreeg veel aandacht van de Britse muziekpers die het moesten doen met een white label-single (vanwege de illegale samples) en het telefoonnummer van de band (de identiteit van de leden moest onbekend blijven). Toen de single opnieuw werd gemixt zonder de illegale samples, haalde het nummer met behulp van de opgebouwde mediahype nummer drie in de indiecharts. Dat leverde hen genoeg geld om hun debuut 1987 (What the Fuck is Going On?) mee te maken. 

De plaat gebruikt samples van ABBA’s Dancing Queen, Sex Pistols, Phil Collins, en mixt die met simpele hiphopbeats, afkomstig van de nieuwe TR-808 beatbox-machines, aangevuld met scratches, wat mixtrucs en Drummonds pogingen om als een Schotse MC door te gaan (Cauty noemde zich Rockman Rock, Drummond  was King Boy D). De ideeën waren op zich interessant en vermakelijk, maar met name de vocalen en rommelige melodieën zorgen dat de plaat dertig jaar later wat rommelig en kakofonisch klinkt. Het idee is echter geïnspireerd: een postmodern commentaar op popmuziek zelf, en de rol van provocatie en commercieel winstbejag. Met slechts een klein budget tot hun beschikking, maken Drummond en Cauty popmuziek met de grond gelijk, en bouwen deze weinig subtiel opnieuw op.  

 

Who Killed The JAMs?
Vanwege een dreigende copyrightclaim van het ABBA-kamp reisden de JAMs af naar Zweden om de situatie uit te leggen. Nadat ze de band niet in hun studio konden vinden, besloten ze voor de zekerheid de overgebleven exemplaren van het album te verbranden. Deze scene werd vereeuwigd op de albumhoes van de opvolger, Who Killed the JAMs? Het is een van de eerste in een lange rij aan publiciteitsstunts. Kort daarna wordt de plaat opnieuw uitgebracht zonder de illegale samples, waardoor er nauwelijks muziek overblijft. Bijgeleverd zijn een set instructies – koop extra pickups, koop de albums die zijn gesampled, leer om te scratchen, etc. – om de plaat zelf te reproduceren. Gekkenwerk natuurlijk. 

 

Kille beatboxdrums
Minstens zo interessant is de opvolger, muzikaal een stuk meer diepgang en muzikale ideeën. Drummond laat zijn Beastie Boys-imitatie nog niet helemaal varen, maar weet zich op Porpoise Song en The Disaster Fund Collection in te houden – met resultaat. De kille beatboxdrums worden aangevuld met achtergrondzangeressen, uiteenlopende dansritmes en synthesizerpartijen. Housemuziek, die snel aan populariteit in de Britse clubs won, is een belangrijke invloed. De periode wordt afgesloten met Shag Times, een compilatie met onder andere eerder uitgekomen singles Whitney Joins The JAMs en Down Town.  

 

Number One Records
In 1988 wordt het grootste succes tot dan toe wordt bereikt, als Cauty en Drummond onder de naam The Timelords Doctor in the Tardis uitbrengen. Het nummer had eigenlijk een housenummer met het Dr. Who-thema als de basis, maar het enige ritme dat paste was Gary Gitters “Rock n Roll (Part Two)”. De toevalstreffer behaalde nummer een, mede dankzij de promotiecampagne: in de video en op de hoes was een hoofdrol weggelegd voor Ford Timelord, een omgebouwde politieauto als uitvoerend artiest. 

 

The Manual (How to Have a Number One the Easy Way)
Nadat Doctorin the Tardis nummer één haalt, komt kort daarna het boek The Manual (How to Have a Number One the Easy Way) uit. In het boek doen Drummond en Tauty op satirische wijze precies wat er op de kaft staat. Geen resultaat? Geld terug. Het boek zou in ieder geval een hit mogelijk hebben gemaakt: van Edelweiss’ Bring Me Edelweiss, een novelty-project van drie Oostenrijkse dj’s, gingen vijf miljoen platen over de toonbank. Onder andere de Klaxons en Grimes hebben toegegeven het boek gebruikt te hebben.  

 

De beste periode van Kopyright Liberation Front
Wellicht dankzij de gelijktijdige gebeurtenis van de hoge opbrengst van Doctor in the Tardis en de ontwikkeling van de acid housemuziek in Engeland, belandt The KLF (de Kopyright Liberation Front), zoals de groep zich vanaf dan noemt, in 1990 in hun beste periode. Vriend Tony Thorpe helpt de groep door het aanleveren van talloze housebreaks, waarmee The KLF de singlemarkt overspoelt met remixes van hun eigen nummers. De band gebruikt zijn platform om de ravescene, op dat moment een undergroundfenomeen, rechtstreeks de Britse hitlijsten in te torpederen. 

 

Klassieke en intense ambienttrips
In deze periode brengt The KLF twee klassiekers uit: Chill Out en The White Room. De eerste is een knettergek album zoals alleen The KLF dat kon bedenken: een onderkoelde maar intense ambienttrip door het sneeuwachtige landschap van de zuidelijke Verenigde Staten, met Elvis, blatende schapen en een bezeten dominee als figuranten. Het tweeluik werd voltooid met The White Room, een plaat die heen en weer danst tussen stadionhouse en ambient, gefilterd door een poplens. De plaat staat vol met abstracte mc-raps en freestylezang van vrouwelijke vocalisten.  

De platen gaan gepaard met de meest extravagante videoproducties van de jaren negentig. Het toppunt is misschien wel het optreden van opgedroogde countryzangeres Tammy Wynette in Justified & Ancient (Stand By The JAMs.) Wynette, die willekeurig leek uitgekozen, zou later zeggen: “Mu Mu Land is interessanter dan Tennessee, maar ik zou er niet willen wonen.” Na de single werd The KLF bedolven onder telefoontjes van andere uitgebluste popartiesten.  

De grootste hits van The KLF worden aan elkaar gemixt in de lange video Stadium Trilogy

 

Totale implosie
Nadat The KLF het succes heeft bereikt waar ze jarenlang naartoe hadden gewerkt, lijkt er maar één logische volgende stap: een totale implosie. De band bereikt in 1992 zijn climax op de BRIT Awards, als de band een trashmetalversie speelt van hit 3 a.m. Eternal, en hun afscheid bekend maakt, nadat Drummond met een machinegeweer losse flodders afschiet op het publiek. Later wordt op de afterparty een dood schaap afgeleverd. Het had nog erger gekund: het originele idee was om emmers schapenbloed naar het publiek te gooien.  

Nadat Drummond en Cauty het verdiende geld steeds herinvesteerden in nóg grotere projecten (zoals de aanschaf van onderzeeërs) en video’s, dacht de band in 1994 door hun geld heen te zijn. Toen tot hun verrassing er nog een miljoen pond binnenkwam vanuit de Amerikaanse albumverkoop, besloot de band het geld te verbranden.  

Hoewel The KLF had aangekondigd pas terug te keren als er wereldvrede was, spelen Drummond en Cauty in 1997 een voorlopig laatste concert onder de naam 2K in de Barbican. Na een introductie van Factory- en Hacienda-baas Tony Wilson, ‘speelt’ de groep een medley met onder andere hun apocalyptische laatste single Fuck the Millennium. Drummond en Cauty rijden het hele concert lang rond in scootmobiel, met hoorns op hun hoofd gemonteerd. 

Op een paar losse kunstprojecten en lezingen na bleef het lang stil rond The KLF. Maar op begin dit jaar was er opeens leven. Er werd een poster ontdekt, en kort daarop een site gelanceerd, waar bekend werd gemaakt dat de groep op 17 augustus zal terugkeren. 

De tijd lijkt rijp: met een dreigende wereldpolitieke crisis, Trump als nieuwe Reagan, de Tories aan de macht in Engeland. Maar het is nog maar de vraag of Drummond en Cauty in het versplinterde internetlandschap net zo veel aandacht naar zich toe kunnen trekken als dertig jaar geleden. Misschien is dat wel overbodig: gezien de alomtegenwoordigheid van sampling en de recente publiciteitscampagnes van popartiesten als Lady Gaga, Kanye West, Father John Misty, Frank Ocean en The Weeknd, is het duidelijk dat de popindustrie The KLF allang in het DNA heeft opgenomen. If you can’t beat ‘em, join ‘em.