Dekmantel festival is als je dit leest inmiddels in volle gang in het Amsterdamse Bos, maar in het Muziekgebouw aan het IJ, de Tolhuistuin en Eye toonde het festival de afgelopen dagen echt zijn veelzijdigheid. Dekmantel doet misschien niet bij iedereen een belletje rinkelen, maar het label, dj-collectief en feest organisator is in de afgelopen jaren uitgegroeid tot keurmerk voor het neusje van de zalm in elektronische muziek. Waar Amsterdam Dance Event de hele industrie van niche tot arena vertegenwoordigd, is Dekmantel de staalkaart voor de fijnproever.

Tekst Jochem Boom
Foto’s Bart Heemskerk & Niels Cornelis Meijer

Het festivalweekend in het Amsterdamse Bos staat grotendeels in het teken van echte dansmuziek, maar tijdens de openingsconcerten die de dagen voorafgaand in Amsterdam zelf plaatsvinden, is meer ruimte voor live muziek. Met een conferentie en filmonderdeel gaat het festival Amsterdam Dance Event achterna. De eerste dag is al een paar jaar hét visitekaartje. Vorig jaar was het aan Steve Reich om het festival te openen en ook dit jaar pakt het festival uit. Synthesizerpioniers Tangerine Dream en vaandeldrager van de hedendaagse experimentele elektronische muziek Four Tet openen het festival.

Tangerine Dream is misschien niet zo iconisch als de landgenoten van Kraftwerk, maar wel minstens zo invloedrijk. De band die werd opgericht door Berlijner Edgar Froese heeft in vier decennia evenzoveel gedaantes en samenstellingen gezien, maar anno 2018 staan overgebleven leden Thorsten Quaeschning, Hoshiko Yamane en Ulrich Schnauss met een been in het verleden.

In de jaren zeventig en tachtig verlegde Tangerine Dream de grenzen van synthesizers en sequencers. Wie even het jaartal vergeet, snapt hoe buitenaards Tangerine Dream destijds geklonken moet hebben. We leven echter in 2018 en dan blijkt dat pionierswerk niet zo tijdloos te zijn. Het grootste euvel ligt buiten hun eigen bereik: de sound van Tangerine Dream is inmiddels zo vaak her- en misbruikt in inspiratieloze, spirituele new age-platen, dat het allemaal wat kitsch aanvoelt.

De tweede helft van het optreden mondt uit in een uur durende jamsessie. Bij vlagen is het mooi, maar we betrappen onszelf er ook op dat we wegdoezelen om de verkeerde reden. Toppunt is als bandleider Quaeschning een ellenlange solo opdraagt aan de in 2015 overleden oprichter Froese. Froese zoon Jerome zei ooit al dat de band nooit meer Tangerine Dream zou zijn zonder zijn vader, en misschien was het verstandig geweest als naar die uitspraak was gehandeld.

Daarna is het aan de vaandeldrager van de hedendaagse generatie producers om te laten zien hoever we gekomen zijn in vijftig jaar computer techniek. Four Tet is bij uitstek een muzikant die al die mogelijkheden benut. Sampling, vervorming van vocalen en instrumenten, het gebruik van drumcomputers en sequencers: het zit er allemaal in. Met slechts twee Ikea-lampen als verlichting creëert hij een intieme sfeer die past bij de melodieuze muziek die hij produceert. De nadruk ligt vanavond op het laatste album New Energy. Hoewel de overgangen niet helemaal lekker lopen, komen de gedetailleerde producties vanavond prachtig uit de verf.

Op Dekmantel is ook plek voor bijzondere samenwerkingen. In de Tolhuistuin komen producer Hieroglyph Being, saxofonist Shabaka Hutchings van jazzband Sons of Kemet en percussionist Sarathy Korwar eenmalig samen onder de noemer A.R.E. Project. Het is een formatie die je vaker ziet bij live vertolkingen op Dekmantel: zo speelt headliner James Holden dezelfde avond een hypnotiserende show met percussionist, drummer, trompettist en violist. Holden draaide jarenlang mee als dj, en dat merk je. De show heeft een organisch verloop die veel overeenkomsten heeft met de technowereld waar hij oorspronkelijk vandaan komt. Met subtiele accenten veranderen ritmes, wordt het tempo opgevoerd en wordt de luisteraar meegezogen in een trance.

Bij de gitaar weet je precies welke snaar je raakt, maar de magie van knoppen en patchkabels blijven onvergelijkbaar. We zien de analoge synthesizer op donderdag terug bij de Britse producer Actress. Het geluidscollage meandert van onheilspellend, oorverdovend naar bloedmooi. De dappere mensen gaan staan bij de eerste kick die Actress erin draait, maar hij is hier duidelijk niet voor hen. Vier maten later valt de boel weer uit elkaar en als hij een kwartier voor eind weer een beat indraait is deze met 140 bpm ondansbaar. En dat is een compliment.

Pas diep in de nacht laat Dekmantel de dansbare kant van zichzelf zien. Bij het Roemeense Khidja gaan de voetjes voor het eerst van de vloer. Op een dikke housegroove experimenteert het duo met onverwachte melodieën en geluiden die de boel fris houden. Ook bij de Amsterdamse Carista heerst de groove, en de groef. Haar opzwepende set is de perfecte opmaat naar het weekend.

Sta je vandaag lekker shows vast te leggen vanaf je telefoon? Een boomerang van een headbangende Gonjasufi voor op je socials? Die chorus van Kevin Morby’s I Have Been To The Mountain even filmen voor de groeps-WhatsApp? Dan ben je waarschijnlijk al zowat vergroeid met je smartphone – je phantom limb, zoals Palaceer Lazaro van Shabazz Palaces het doeltreffend verwoordt.

Tekst Freek Verhulst, Matthijs van Rumpt en Dave Coenen

We leven in een vreemde tijd die we zelf nog maar amper kunnen bevatten tussen (en door) een eindeloze stroom aan prikkels. De machtigste man op aarde, die in de holst van de nacht als een teleurgestelde peuter over zijn spanningen met andere wereldleiders tweet, vat het misschien nog het beste samen. De telefoonimpuls is alom aanwezig; de makkelijke manier om snel vergankelijke onderbuikgevoelens te ventileren, om alle nare gevoelens van de analoge wereld te verdringen met hersenloos entertainment en een lading infinite content én de manier om het kader te delen dat je aan de rest van de wereld wil laten zien. Frame it and name it.

Probeer dat eens niet, communiceert spiritual jazz-icoon Pharaoh Sanders, voorafgaand aan zijn show in de Grote Zaal. Vriendelijk verzoekt hij het publiek geen foto’s te maken of de show door een smartphone vast te laten leggen. Gewoon, kijken met die analoge lenzen in je hoofd en genieten van de show. Andere artiesten communiceren eenzelfde boodschap, maar op een meer genuanceerde manier. Prog-hiphop-duo Shabazz Palaces levert middels de bars op hun Quazarz-tweeluik en een scala aan visuals vanavond commentaar op de gedigitaliseerde schermenmaatschappij en smartphone-vergroeiing. Het tweetal maakt zelf echter ook regelmatig gebruik van een Instagram Story of Facebook-post. Wat men in ieder geval wil op deze Le Guess Who?, is stappen vooruit maken. Niet alleen middels muzikaal experiment en sonische vernieuwing, maar ook op spirituele en maatschappelijke vlakken. Stop dat doosje vol entertainment eens in je broekzak, en luister naar die ene persoon, band, of act die je nog nooit gezien hebt, wiens cultuur je misschien niet begrijpt, wiens genre je helemaal niks leek. Verwerk het. Denk erover na. Begrijp het verhaal, de afkomst, de boodschap, of doe er op z’n minst je best voor.

En daar is op deze Le Guess Who? veel moeite in gestoken. Door de organisatie en de artists-in-residence, ja, maar ook de bezoeker doet moeite op dit festival. Het maakt van deze editie een wereld an sich, waarbij er als collectief moeite wordt genomen om vooruit te gaan. Misschien komt dat bij Sumach Ecks aka Gonjasufi nog niet helemaal over. Deze yoga-goeroe, Flying Lotus- en Gaslamp Killer-kompaan en overall vreemde eend in de bijt, creëert een brei van geluid die hem niet alleen tot buitenbeentje in de door Shabazz Palaces gecureerde hoek op Le Guess Who? bestempelt, maar ook een wereld an sich op het hele festival maakt. Wat zijn muziek haast onverdraagbaar maakt – een alom ronkende bas, vervormde vocalen gebracht met een agressieve catharsis, een onbereikbare podiumattitude – doet je juist blijven staan bij deze show. De twee beatmakers en knoppenfanaten die Sumach Ecks ondersteunen, schieten de vervormde rock-, jazz- en soul-invloeden nog wat verder de ruimte in door 2-stepritmes, drone-geluiden en IDM-elementen toe te voegen. Wat Gonjasufi nu precies wil overbrengen, is niet duidelijk. Er is immers geen donder van wat hij in zijn microfoon brult te verstaan. Wat hij wel bewijst, is dat de scheidslijn tussen irritatie en fascinatie flinterdun is. (DC)

Een van de vroegere acts op de avond is Cate Le Bon in de Jacobikerk. Het is een mooi gezicht: mensen zitten in de kerkbanken, op de stenen grond (waar belangrijke dode mensen uit de veertiende eeuw onder liggen) en er hangen er een paar over een dooptafel. Intussen speelt Le Bon al haar nummers in een kalmere versie op de piano en galmt haar stem heerlijk door de middeleeuwse parochiekerk.  (MvR)

 

Of het nu bij Kevin Morby in de afgeladen Grote Zaal van Vredenburg is, in de broeierige Pandora bij Gonjasufi, of zelfs op de roltrappen in de gangen; het is vroeg op de avond al proppen in TivoliVredenburg. Leuk, zo’n ontdekkingsfestival waar je je als bezoeker wil laten verrassen, maar wie niet vooraf weet waar hij/zij wil zijn, loopt door de drukte voortdurend achter de feiten aan. Ook bij Colin Benders & Maarten Vos in de Hertz, invallers voor Robert Aiki Aubrey Lowe, moet men op de trappen zitten.

Voor wie het gemist had: Benders is geen Kyteman met trompet meer, maar bedwingt met Maarten Vos tegenwoordig de modulaire synthesizer. Elke set is een nieuw experiment, de muziek ontwikkelt zich als een levend organisme. Het ontwaakt langzaam en onhandig, met wat gepiep en gekreun, maar groeit steeds verder en groter. Het levert het soort synthporno op voor wie de Stranger Things-soundtrack nog lang niet beu is, maar het betekent ook dat er soms een minder aantrekkelijke afslag wordt genomen. Al is dat ook weer deel van de charme, natuurlijk. Niet voor niets klinkt er regelmatig júíst enthousiast gejoel als het even stil valt. Nog meeslepender zou het kunnen zijn als de zaal niet tegelijkertijd ook in gebruik was voor een aantal drukke vergaderingen, of zo lijkt het in ieder geval. (FV)

 

Toen ik van tevoren een beetje door de Spotify-playlist van Le Guess Who? wandelde, kwam het nummer Nem Kaldi van Derya Yildirim bovendrijven. De Turkse zangeres met haar Grup Şimşek verrassen de hele EKKO met hun ongelofelijke muzikaliteit. De professionaliteit van iedere muzikant in de band is indrukwekkend en ook zij lijken op hun beurt weer onder de indruk van het enthousiasme van de aanwezigen. Er komt nog een dwarsfluit om de hoek kijken en een Turks instrument dat in ieder geval niet ‘een soort banjo’ is, zoals iemand in de zaal omschreef.  (MvR)

Bij Shabazz Palaces, even later in een stampvolle Pandora, worden we meteen meegenomen naar een andere wereld. Een schets van een Tatooine-achtige wereld als backdrop en een soulclassic – geheel reversed and distorted – zijn al genoeg om de zaal aan te laten voelen als een portaal. Niets op de bühne lijkt dan vandaag ook van moeder aarde te komen, buiten de percussieset van Tendai Maraire: we zijn hier om een karakterschets van onze planeet te maken vanuit buitenstaander Quazarz, die zich verbaast over massale schermverslaving, wapenbezit en onderdrukking van mensen op basis van hun huidskleur. De nevelige raps van Ishmael Butler, de kneiterharde basdrum uit de sampler en de Afrikaanse drums van Maraire vormen een geheel dat nog uren in je hoofd nagonst. De teksten zijn al lastig genoeg om te ontleden op plaat, maar om je zienswijze een handje te helpen zijn er de waanzinnig scherp gekozen visuals, die Black Panther-iconen, historisch straatbeeld in The Bronx, massaconsumptie en schermverslaving vertonen en overduidelijk communiceren welke kant we op moeten.

 

We moeten liever zijn voor elkaar, stilstaan bij problematiek en niet wegkijken, ook niet naar die zoveelste notificatie die vanuit je retina-display in je hoofd kruipt. Een universeel gevoel van verbintenis en vrede handhaven; een kostbaar en makkelijk vergankelijk concept. Het klinkt heel zweverig, maar het ligt eerder binnen handbereik dan je denkt. Je zou kunnen stellen dat het al in de lucht hangt in de Grote Zaal van TivoliVredenburg vanavond. Al een half uur voor aanvang van spiritual jazz-legende Pharoah Sanders zitten alle stoelen in de gigantische concertzaal vol. Mensen proppen zich tussen traptreden, veroveren verhogingen groot genoeg voor een mensenlichaam of klimmen op deurposten(!). Het kan niet anders: dit is de grote naam van Le Guess Who?.

 

Sanders strompelt het podium op, en moet regelmatig zitten. Hij is zeker niet de jongste meer; de vergankelijkheid begint overmacht te krijgen. Maar de energie van het zeer respectvolle en euforische publiek geeft hem de kracht om in een energieke virtuoos te veranderen als hij zijn saxofoon aan zijn mond zet. Een soort Master Yoda met een lightsaber, zou je kunnen stellen. Er komt magie uit die alt sax – als hij speelt hoor je hoe fris en scherp van geest hij nog is, en de eenvoudige bezetting geeft hem alle ruimte voor improvisatie en optimale benutting van zijn capaciteit. Geen koebellen, hoorns, of gejodel zoals op zijn compromis-loze free jazz-platen, maar een show die tot de kern komt met een talentvol kwartet. Bij iedere solo, dansbeweging, zangregel, of thank you van Sanders tijdens The Creator Has A Master Plan licht de zaal op van euforie. Hier ontstaat een geheel van mensen dat samen komt door muziek, zingt, het leven viert en geniet. Zonder telefoons. Als je op je zevenenzeventigste je muzikale vredesboodschap nog zo goed kan overbrengen, behoor je tot de meest fantastische muzikanten en zielen op deze aarde. En ook daarbuiten. Wat een zegen voor iedere Le Guess Who?-bezoeker om deze man te kunnen aanschouwen. (DC)

 

Ook bij de krasse soulveteranen van The Como Mamas in Cloud Nine, nota bene a capella, heeft het publiek vervelend veel last van loslippigheid. Gelukkig zijn de avonturiers die voor het vraagteken in de Jacobikerk kiezen wel in staat om stil te zijn. De enige fanatieke prater is dus verhalenverteller Gruff Rhys (oa. Super Furry Animals) met zijn aanzwellende folkballads, waarop de kerkelijke galm een perfecte aanvulling is. Bovendien is Rhys ontzettend grappig, of het nu in gesprek is met zijn metronoom ‘Ahmed’, dat iets te snel wil, of in zijn uitleg hoe het is om ‘vraagteken’ te zijn. “Ik voel me vereerd, ik denk dat ik mijn naam in ? ga veranderen. Het was alleen wel wat onhandig met melden bij accreditaties, als je naam nergens op een lijst vermeld staat.” (FV)

 

En omdat het zo’n feestje is in EKKO, vliegt de tijd en voor je het weet begint dan ineens de iconische John Maus al over vijftien minuten. Een stukje rennen over de Sint Jacobsstraat blijkt bij aankomst geen zin gehad te hebben: de Pandora in TivoliVredenburg zit propvol. Op basis van filmpjes en verhalen van de dolenthousiaste klootzakken die me deze pijnlijke misser even extra inwrijven, was het wel ‘echt een heel goed concert’. Hij heeft zelfs nog een prachtige versie van Cop Killer gedaan. Super. (MvR)

 

Je zou verwachten dat er heel wat mentale inspanning nodig is om van een lange Pharoah Sanders-show over te stappen naar een experimentele James Holden-performance, maar gek genoeg hangt in de Ronda dezelfde meditatieve sfeer als in de Grote Zaal. Want Le Guess Who? zou Le Guess Who? niet zijn als er dan niet een zaal verder een andere topartiest stond te spelen. Holden speelt met een drummer, saxofonist, trompettist en percussionist en samen leggen ze een stevige en hartstikke strakke bodem voor de rest van de avond vol ‘elektronische muziek’. Klinkt een beetje kut natuurlijk, net als de ‘bandjesmuziek’ die sommigen al lang dood wanen. Het is nu eenmaal niet makkelijk om alle muziek op dit festival te plaatsen en het voelt alsof ieder genre tekort doet aan de experimentele en toch toegankelijke mix die Holden hier de zaal in gooit. Zoals een man schuin voor mij omschrijft in een weloverwogen tweetje op zijn telefoon: ‘Zo James Holden ga je lekker?’ Ja, James Holden gaat lekker #LGW17′. (MvR & DC)

 

Dat kan ook bij King Britt-alter ego Fhloston Paradigm, die desondanks zijn uitgebreid gevierde verjaardag in een bijzonder gefocuste gemoedstoestand verkeert. Ambient à la Nicolas Jaar bouwt hij uit met beats die Floating Points de das om zouden doen, met een progressieve emancipatoire lading. Gedichten als Jackie Earley’s  1.968 Winters worden herhaald over sci-fi soundscapes die de Cloud Nine eer aan zijn naam bezorgt.

“Got up this morning

feeling good & black

Thinking black thoughts

Did black things

Played all my black records

And minded my own black bidness

Put on my best black clothes

Walked out my black door

And

Lawd have mercy

White Snow!”

Driemaal dit gedicht, speeches van Martin Luther King, dromerige muziek: King Britt is trots op zijn afkomst, zijn cultuur en zijn visie op muziek. Prachtig en uiterst belangrijk dat een voornamelijk blank publiek als dat van LGW? deze boodschap en muziek meekrijgt. (DC)

 

Dit keer wel op tijd in de Pandora, wacht ik op Moon Duo. Het duo bestaat uit drie mensen vanavond. Een drummer die heel constant en strak een uur lang krautrockritmes knalt, een vrouw genaamd Sanae Yamada achter de synths en andere machines en Ripley Johnson, bekend van psychrockband Wooden Shjips, op de gitaar. Samen staan ze garant voor mooie combinatie tussen krautpop en psychedelische rock. Met visuals van een autobahn, bliepjes en lange nonchalante gitaarsolo’s krijgen ze alle hoofden aan het knikken. (MvR)

 

Terwijl Ben Frost de Ronda doet opstijgen met wat lijkt op een stroboscoopfeest voor 40 vierkante meter aluminiumfolie, doet hij het overkomen alsof hij middels zijn soundscapes zijn apparatuur op het randje van ontploffing wil brengen. Vlak erna begint OCnotes aan een haast onnavolgbare set in Cloud Nine. Met visuals overladen door soapseries, tekenfilms, storingsbeelden en versnelde klokken, gooit OCnotes de overprikkelende popcultuur in je gezicht door allerlei elementen te verweven, hyperactief te mc’en van genre naar genre te springen – van jazz, tot R&B, tot industrial. Heel iets anders dan wat hij op plaat doet en zeker niet spiritueel verrijkend, maar toch interessant. (DC)

 

Een stuk minder gemoedelijk is het in De Helling bij METZ. En dat is, voor alle duidelijkheid, precies de bedoeling bij de Canadezen. Zo ’s nachts in een zweterige, donkere zaal, zijn de Canadezen helemaal op hun plek en ook het publiek geeft veel terug. Indrukwekkend hoe een band die zoveel energie in een show pompt een uur lang zo constant kan blijven. Tegelijkertijd valt op hoeveel controle de band inmiddels over zijn geluid heeft: alles schiet in het rood, maar nooit wordt het te veel. Geen moment gunt het trio zichzelf of het publiek een moment van adempauze. Pas op het einde begint het een beetje te wankelen als de bril van frontman Alex Edkins al lang en breed is beslagen en zijn blouse is doorweekt. Deze set had geen moment langer moeten duren, en de vraag is of dat überhaupt had gekund: dit is METZ op z’n allerscherpst en meest intens. (FV)

 

De Pandora slaat pas aan het dansen als Hieroglyphic Being staat te spelen. De acid house-achtige set die hij live bij elkaar speelt heeft helemaal de potentie om de warme bovenzaal los te laten gaan, maar het blijft een beetje kalm. De aandacht voor de artiest blijft bij veel mensen te groot om een dansje te wagen dat verder gaat dan een stapje hier en daar. Echt ruimte voor veel meer gedans is er in de propvolle zaal ook niet. Daarvoor moet je naar Cloud Nine, waar Natasha Kmeto speelt. De R&B-achtige jams met jaren tachtig-tint maken alle heupen los. Vanwege het late tijdsslot (drie tot half vier) is het rustig, maar daar lijkt niemand zich druk om te maken. Groovy acts als deze hadden we nog niet veel gezien dit festival en dat had eigenlijk best gemogen, wordt duidelijk bij Kmeto.  (MvR)

 

Maar hoe gek de shows ook zijn, hoe ontoegankelijk de settings lijken, hier op Le Guess Who? staat een publiek dat luistert, dat de smartphones vandaag ook grotendeels wegstopt en de tijd en moeite neemt om weggevoerd te worden. Weg in een eigen analoge wereld, haast niet van deze planeet, die ons leert over onderdrukken en onderdrukt worden, vrijheid, gelijkheid, saamhorigheid en vrede. Hopelijk kunnen we met deze uitstekende muzikale les van de zaterdagavond individueel ook stappen vooruit. En wie het nog niet begrepen heeft, krijgt nog een kans om zich te laten activeren en inspireren door de Black Tarot-lezing en -tentoonstelling op weg naar de uitgang. (DC)