The Shins is beter dan ooit, aldus James Mercer

Alsof het nog niet lang genoeg geleden was dat Port Of Morrow uitgekomen was, werd de release van het nieuwe album van The Shins vorig jaar uitgesteld. De reden was een poging van label Columbia om de band op een mooie plek op Coachella te krijgen, zo bevestigde meesterbrein James Mercer. Toen de naam van de formatie uit Albuquerque, New Mexico (nu gevestigd in Portland, Oregon) begin dit naar niet op het affiche prijkte, brak de paniek uit. Kwam die plaat er nog wel? Ja, Heartworms komt er. Op 10 maart om precies te zijn. Het is The Shins’ beste tot nu toe. Althans, als we James Mercer himself moeten geloven. 
 
“Ik heb het altijd fijn gevonden als een kluizenaar te werken” 
“Soms is het moeilijk om na zo’n lange tijd weer terug te vallen in de instincten die je ontwikkeld hebt,” vertelt de veertiger vanuit New York. “Ik heb me deze keer echt gedwongen nieuwe richtingen te verkennen. Dat was niet altijd makkelijk, omdat sommige mensen om me heen het niet met die richtingen eens waren, maar ik denk dat ik uiteindelijk heb bereikt wat ik wilde bereiken.” De eerste stap in die richting zette Mercer met single Dead Alive, dat vorig jaar met Halloween verscheen. In de video voor dat nummer herrijst de band letterlijk uit zijn graf. Het gevoel dat het nieuwe album Mercer opleverde is vergelijkbaar, zegt hij: “Ik identificeer me niet per se met het woord ‘herrijzenis’, maar het voelt wel als een soort wedergeboorte. Het hele proces is een soort inwaartse reis waarin ik mezelf kan bevrijden en helemaal kan opgaan in mijn eigen creativiteit.”  

Die scheppingsdrang was de afgelopen jaren zo groot dat Mercer zich niet beperkte tot muziek. “Ik ben veel bezig geweest met schilderijen en collages de afgelopen jaren.” Voor die laatste hobby, ook terug te zien op de hoes van nieuwe plaat Heartworms, ontwikkelde de Hawaiiaan zelfs een eigen app. “Klopt, hij heet Pasted! Ik was ooit in een bar waar een prachtige collage met oude foto’s van mensen hing. Ik vroeg me af waarom we zoiets eigenlijk nog niet met onze telefoons konden maken door middel van gezichtsherkenning. Alle apps die ik kon vinden zetten de foto’s gewoon in een soort rooster. Daarom besloot ik samen met een oude vriend die programmeur is de app die ik wilde zelf te maken.” 
 
Mercer liet muziek niet  helemaal links liggen, overigens. Vanaf 2009 vormt hij samen met producer Brian Burton, beter bekend als Danger Mouse, het duo Broken Bells. “Vooral in de ritmesectie heeft dat de nodige invloed op het nieuwe album gehad, denk ik. Ik heb me meer dan ooit geconcentreerd op de drumsound. De reden daarvoor is de prominente rol die dat element vervult in Brians werk. Toen ik nieuwe nummers voor The Shins begon te schrijven, miste ik dat.” Wennen dus, om weer alleen te werken? “Dat valt mee. Ik heb het altijd fijn gevonden als een soort kluizenaar te werken. Om de een of andere reden ben ik creatiever als ik alleen ben en alle tijd heb om alles te overdenken. Waarschijnlijk is dat waarom er steeds zo lang tussen de albums zit, haha.” 

 
“Ik werd heel ongerust toen ik vader werd” 
Een andere reden voor het gat tussen Port Of Morrow en Heartworms is Mercers privéleven. Daarin – zoals tegenwoordig meer uitzondering dan regel lijkt – geen hartzeer of andersoortige ellende, maar gezinsgeluk. Mercer is al ruim tien jaar getrouwd en heeft drie dochters. Dat drietal vormt een belangrijke inspiratiebron voor The Shins’ recente werk. “Ik denk dat mijn kinderen op Port Of Morrow al een belangrijk onderwerp waren, maar op een heel donkere manier. Het is best een schok als je kinderen krijgt. De wereld waarin je leeft verandert ineens in een soort hel. Alles lijkt gevaarlijk. Ik werd heel ongerust over de toekomst toen ik vader werd.” Hoewel dat anno 2017 niet vreemd lijkt, is Mercer er op Heartworms juist optimistischer op geworden. “Ik ben nu wat luchthartiger, denk ik. Mijn drie dochters zijn de reden waarom Name For You een soort feministische hymne geworden is.”  
 
Die dochters zijn ook de reden voor een aantal praktische veranderingen binnen het sterrenstelsel van The Shins. Mercer schreef het grootste deel van Heartworms ’s ochtends aan de ontbijttafel onder het genot van een eerste kop koffie. “Ik was veel creatiever in die vroege uurtjes. Onze jongste dochter is nu twee, maar ze was pas zes maanden toen ik dit album begon te schrijven, dus ze werd vaak vroeg wakker.” Ook de andere Mercer-dochters, die een stuk ouder zijn, hadden de nodige aandacht nodig. “Ik kleedde hen aan, smeerde hun boterhammen en bracht ze naar school. Daarna had ik eindelijk tijd voor mezelf. Ik schreef thuis, nam mijn ideeën op en bracht die uiteindelijk mee naar de studio.” Niet alleen binnen de studio, maar ook daarbuiten heeft Mercers gezinsleven zijn muzikale bestaan beïnvloed. “Het is tegenwoordig moeilijker voor me om uitgebreid te touren. Ik mis mijn familie en mijn familie mist mij. Het is best veel werk om drie dochters op te voeden en ik kan daar minder aan bijdragen dan ik zou willen als ik op reis ben. Mijn uren zijn niet die van een doorsnee vader, maar we gaan proberen de meiden wat vaker mee op tour te nemen dit keer.”

 

“Het is best veel werk om drie dochters op te voeden en ik kan daar minder aan bijdragen dan ik zou willen als ik op reis ben.”

 
Het moge duidelijk zijn dat The Shins al een tijdje meedraait. “Ik begon onder die naam liedjes te schrijven in mijn slaapkamer in 1996. Gek dat het al zo lang geleden is.” De inmiddels 46-jarige Mercer, die daarvoor al in de band Flake Music speelde, heeft dan ook de nodige veranderingen binnen de muziekindustrie meegemaakt. “Toentertijd had je nog megasterren die albums maakten waarvan in de eerste week 10 miljoen exemplaren verkocht werden. Ik was niet echt deel van dat wereldje, maar we wisten wel dat het bestond.” Ongeveer vijf jaar nadat Mercer de basis legde voor The Shins, begon hij dat soort succes wél te benaderen. Van zijn debuut Oh, Inverted World (2001) gingen meer dan een miljoen stuks over de toonbank. 
 
“Ik had in eerste instantie helemaal geen toegang tot zulke labels,” herinnert Mercer zich. “Dat veranderde toen we in het voorprogramma van Modest Mouse speelden.” Frontman Isaac Brock raadde The Shins aan bij Jonathan Poneman, de baas van Sub Pop, een label dat een decennium eerder opzien had gebaard met de grungerock van Nirvana, Soundgarden en Mudhoney. “Zeke Howard, de vriend met wie ik nu die app gemaakt heb, slaagde er uiteindelijk in Jonathan een cd’tje dat ik thuis gebrand had te geven.” Poneman bezocht in 2000 The Shins’ show met Modest Mouse in San Francisco en vroeg de band bij te dragen aan de Single of the Month Club van het label. New Slang (waarover later meer) was de inzending van de band, die van Poneman groen licht kreeg voor een volledig album. Niet alleen de ‘ouderwetse’ industrie speelde een rol in de doorbraak van The Shins, stelt Mercer: “Napster was heel belangrijk voor ons. Omdat die cd in omloop gekomen was, dook onze muziek daar op en groeide onze achterban op een heel organische manier. Binnen een paar maanden luisterden ineens dertigduizend mensen naar onze muziek. Je zag toen de eerste symptomen van streamingdiensten zoals ze nu bestaan.”  

 
“We wilden niets moderns maken” 
Er is in ruim twintig jaar meer veranderd. De bezetting van de band waarmee Mercer zich omringt, bijvoorbeeld. Vijftien verschillende muzikanten werkten mee aan The Shins, de oprichter zelf is de enige die er sinds 1996 bij is. Drummer Jesse Sandoval en toetsenist Martin Crandall (die ook lid waren van Flake Music) waren lang stamgast, maar in 2008 besloot Mercer na de release van Wincing The Night Away het roer om te gooien. Sandoval, Crandall en gitarist Dave Hernandez, die als frontman van punkband Scared of Chake veel met Flake Music had gespeeld, vertrokken (lees: werden ontslagen), toetsenist Eric Johnson volgde twee jaar later. “De belangrijkste reden daarvoor was dat we simpelweg uit elkaar waren gegroeid. Als je in je twintigerjaren bent, ga je met mensen om omdat ze dezelfde interesses hebben en naar dezelfde muziek luisteren. Als je ouder wordt, neem je andere paden en gaan de zaken waar je waarde aan hecht van elkaar verschillen. Dat maakt het moeilijk om een vruchtbare relatie te onderhouden.” Op dit moment verkeren alleen gitarist Jessica Dobson en bassist Yuuki Matthews al langer dan een jaar in Mercer’s gezelschap. “Vooral Yuuki heeft veel invloed gehad op Heartworms. Ik begon kort na de tour voor Port Of Morrow met hem samen te werken en hij is heel belangrijk geweest voor het geluid van de plaat. Hij speelt er ook heel veel op. Het voelt sowieso alsof ik weer een échte band om me heen heb.” Matthews is op nog een ander vlak belangrijk geweest voor het eindresultaat. “Ik heb dit keer enorm genoten van het technische aspect van het opnameproces,” vertelt Mercer. “Ik heb me daarin verdiept en heb geïnvesteerd in steeds beter materiaal. Ik ben zelf geen natuurtalent op dat gebied, dus ik heb veel hulp gehad van Yuuki en Richard Swift (oud-lid van The Shins en bassist bij The Black Keys, red.).” 
 
Een zeldzame constante in het muzikale bestaan van Mercer en zijn Shins is de Amerikaanse acteur en regisseur Zach Braff, bij het Nederlandse publiek vooral bekend vanwege zijn rol als John Dorian in de ziekenhuis-sitcom Srubs. In 2004 brak Braff als regisseur door met Garden State, een film waarin hij zelf een rol speelde die gebaseerd was op zijn jeugd in New Jersey. De film won de Grammy voor de best samengestelde soundtrack, mede met dank aan New Slang, dat op zijn beurt met dank aan Garden State uit zou groeien tot The Shins’ grote hit. In 2014 schreef Mercer opnieuw een nummer voor Braff, ditmaal voor diens Wish I Was Here. “Toen Zach me benaderde om met hem aan die film te werken, twijfelde ik geen seconde. Het voelt alsof ik hem iets verschuldigd ben. Het is zo goed voor ons geweest dat New Slang op de soundtrack van Garden State stond.”  

 

 

 
Ook op praktisch vlak bood de hernieuwde samenwerking weinig obstakels. “Toen ik toegezegd had, stuurde Zach me een ruwe versie van de film. Die ging over het gezinsleven en de manier waarop het leven verandert als je probeert het bij te houden. Dat waren thema’s die ontzettend overeenkwamen met mijn eigen leven. Dat raakte me enorm.” Niet veel later vond Mercer tussen zijn opnames een perfect passend nummer: So Now What, dat nu als voorlaatste track op Heartworms staat. “Ik speelde al een tijdje met dat nummer, dus ik herschreef de tekst zodat hij bij de personages uit de film zou passen. We hadden op dat moment wat shows in Groot-Brittannië gepland die uiteindelijk niet door konden gaan omdat het album nog niet af was. Toen we aan het repeteren waren speelde ik het nummer, maar niemand herkende het, terwijl ik zelf vond dat het een van de beste nummers was die ik ooit geschreven had. Toen realiseerde ik me dat ik het op de plaat moest zetten.”  
 
Die plaat is volgens Mercer een voortzetting van de bestaande Shins-discografie: “Ik denk dat er een bepaalde progressie te zien is. Ik ben nu een betere songwriter dan ik ooit geweest ben.” Dat was twintig jaar geleden wel anders, reflecteert de Hawaiiaan zelfkritisch. “Toen ik Oh Inverted World schreef begon ik pas net door te krijgen hoe je liedjes moet schrijven, vooral op tekstueel gebied. Ik denk dat ik daar langzaam maar zeker beter in geworden ben. Het voelt alsof ik nu zelfs beter ben dan ik op Port Of Morrow was, en dat was het beste dat ik ooit gemaakt had.” Het nieuwe Heartworms is dan ook alles dat die vorige plaat niet was. “We besloten al in een vroeg stadium dat we een album wilden maken dat natuurlijk en handgemaakt klonk. We wilden het album bijna mono mixen, op een manier die alle elementen samen laat vloeien.” Als een soort collage dus? “Precies! We wilden niets glads, commercieels of moderns doen, terwijl dat precies was wat we op Port of Morrow wél wilden.”  

Mercer steekt zijn enthousiasme over Heartworms niet onder stoelen of banken; het is overduidelijk dat de Amerikaan blij is om terug te zijn. Op zijn Instagram prijkt een foto waaruit blijkt dat de veertiger, vader van drie, zichzelf niet kon beheersen: Mercer heeft zijn eigen plaat besteld. “Dat is een beetje suf hè? Ik ben er gewoon zo opgewonden over. Ik kan echt niet wachten tot het album uit is. Ik denk dat ik gewoon mee wil maken wat de andere mensen die de plaat hebben besteld mee gaan maken.”  
 
Op 30 maart speelt The Shins in een uitverkocht Paradiso.