“I don’t know”. Het zijn woorden die Julia Holter vaak gebruikt. En ja, ze weet inderdaad weinig, net zoals bijvoorbeeld Arthur Russell en Laurie Anderson weinig wisten. Maar wat deze artiesten wel weten, is dat ze weinig weten. Net zoals Socrates weinig wist, en daardoor meer wist dan zijn Griekse tijdgenoten. Deze houding zorgt voor vernieuwing. En dat is precies wat er van Holters nieuwe dubbelplaat Avairy gezegd kan worden.
Het is de muziek die ze zelf wilde horen, maar nergens kon vinden. Holters nieuwe plaat Aviary is, zoals ze zelf zegt, het resultaat van een zoektocht naar ‘het geluid van de empathie’. Een verwarrende plaat in een verwarrende tijd. Tijd voor een poging tot verheldering, in de vorm van een verwarrend gesprek.
Avairy zal als een schok komen voor hen die verliefd werden op de losjes geïmproviseerde jazzpop van Have You In My Wilderness uit 2015. Het is een extreme, fascinerende en chaotische dubbelplaat vol moderne tegenstellingen. Het cryptische persbericht dat we opgestuurd kregen, laat veel over aan de interpretatie van de luisteraar. Leidraad is die ‘sound of empathy’. Maar hoe klinkt die dan?
Holter knijpt haar ogen zachtjes fijn. Ze is een beetje verkouden, ligt wat weggedoken in een grote bank, met op haar schoot een telefoon die regelmatig van zich laat horen. “Ik geloof heilig in de werking van empathie”, vertelt ze. “Mensen hebben een sterk idee over wat goed en wat slecht is. Net zoals we een sterk idee hebben over wat luisterbaar en onluisterbaar is. Voor deze plaat heb ik mijn eigen moraliteit in twijfel getrokken. Ben ik wel goed? Heb ik wel genoeg empathie? Welke geluiden klinken goed en welke klinken slecht? Geluid is geen vaststaand gegeven, maar iets wat verandert en subjectief is. Toch lijken er regels voor goede muziek te zijn. Goede muziek is namelijk altijd harmonieus, maar wat bekent harmonieus? Dit varieert van cultuur tot cultuur, van tijd tot tijd. Harmonieus is niet universeel. Het is tijdsgebonden. Ik weet het niet.”
Complex wereldbeeld
We leren de aimabele Holter kennen als iemand die de lat voor zichzelf hoog legt. “Ik denk heel veel,” zegt ze lachend. “Mensen zeggen dat ze niet naar Everyday Is An Emergency kunnen luisteren… Dat vind ik interessant. Het nummer bestaat uit twee gedeeltes; een harmonieus gedeelte en een dissonant, schel gedeelte. Waar komt dat vandaan?” Het is inderdaad, met meer dan acht minuten, een bizar, bijna schizofreen nummer. Waar komt dat vandaan, vragen we? “Dat komt voort uit angst, uit het nieuws. Er zijn zoveel oorlogen en vluchtelingen. Ik denk niet dat de wereld er veiliger op is geworden, zeker in Amerika niet. Er zijn veel problemen. Het voelt als een einde. Het klimaat… Het is allemaal apocalyptisch. Onze president is een PR-persoon. Het is overweldigend allemaal. Het zorgt er voor dat we veel aan ons hoofd hebben. Onze wereld wordt steeds luider en sneller. Kijk op Twitter en je ziet mensen die helemaal los gaan. Het is crazy. Er is weinig stilte. Er is zoveel gaande.”
Dat complexe wereldbeeld wordt knap gevangen op Avairy, hoewel Holter muziek niet ziet als medium om een politiek statement te maken. “Muziek is niet hetzelfde als communicatie. Je kunt het niet zien als een gesprek tussen twee mensen, of als een bericht op social media. Muziek is eendimensionaal. Het gaat om het geluid, het gevoel, de empathie. Niet om de boodschap. Geluid als expressie zie ik daarom als een bevrijding. Natuurlijk zegt de muziek iets over de persoon die het heeft gemaakt, en die persoon heeft per definitie een politieke boodschap. Muziek, in het algemeen, is belangrijk voor mensen, het helpt mensen door moeilijke tijden heen.”
“Al mijn platen zijn individuele projecten, steeds met een ander concept. Ze komen allemaal voort uit dingen die ik graag wil maken. Daarna evolueert het in iets nieuws. Het zijn experimenten. Ik ben niet iemand die goed traditionele liedjes kan schrijven, daarom was Have You In My Wilderness ook een lastig experiment. Wat het volgende experiment zal worden staat nog helemaal niet vast. Ik weet het niet. Ik neig nu naar een tweede Avairy, wat grappig is, omdat deze plaat al zo lang is geworden.”
Stilte
De drang tot experiment zit er bij Holter ingebakken. “Ik schuw comfort. Als iets te comfortabel wordt, is het saai aan het worden. Iedereen die dingen creëert kent dat gevoel. Je wordt er onzeker van. Als ik muziek creëer ben ik aan het denken, maar niet analytisch. Het is de drang tot experimenteren. Trial and error. Colligere is bijvoorbeeld een willekeurige verzameling van geluiden. Ik volg het geluid en dan kom ik pas bij de vorm. Oh mijn god, wat vroeg je me ook alweer? Haha!”
Het gesprek vloeit terug naar de onrustige samenleving en de geringe rol die stilte in het leven van mensen speelt. “Ik leef in het centrum van Los Angeles. Daar is het nooit stil. Om heel eerlijk te zijn, kan ik me ook niet meer herinneren wanneer het voor het laatst stil was in mijn leven. Stilte horen kost tegenwoordig zelfdiscipline. Het internet en de smartphone zorgen voor een aandachtsprobleem bij gebruikers. Laatst was ik aan het hiken. Dan zie ik veel jongeren met muziek in hun oren, uit de telefoon. Are you kidding? Heb je dat nodig om te wandelen? Kun je dat niet in stilte? Nu moet ik dit meteen nuanceren. Ik maak mijzelf er wel ook schuldig aan. Als ik auto rijd, vul ik elke stilte op met nieuwsuitzendingen. Het is een vorm van sociale zelfhaat, niet alleen met je eigen gedachten willen zijn.”
En dan, aan het eind van ons gesprek, wordt Holter concreet. Ze kijkt me recht in de ogen. “Weet je waar ik heel dankbaar voor ben? Dat mensen, ondanks hun drukke levens, toch de weg naar mijn muziek weten te vinden. Het is een voorecht dat mensen luisteren. Dat vind ik ontzettend lief. Het maakt me niet uit wat mensen met mijn muziek doen. Het is aan mij om hun aandacht te winnen, luisteraars mogen alles vinden van mijn muziek.”
Op 24 november is Julia Holter live te zien op Explore The North Festival, en op 26 november in Paradiso Noord.
