Feature

Als je voortdurend de laagste kruk aan tafel krijgt: over Deena Abdelwahed haar uiterst actuele protestplaat Khonnar


28 november 2018

Er zit een dwangmatige urgentie achter de muziek van Deena Abdelwahed die veel verder gaat dan de vijfenveertig minuten van debuutalbum Khonnar. Haar muziek gaat over het niet conformeren, het weglopen van de norm, dwars liggen. Niet voldoen aan je Tunesische afkomst, niet voldoen aan het generieke beeld van een vrouw, niet voldoen aan de dwangmatige regels van traditie, muziek, niet voldoen aan de culturele conventies van oost en west, noord en zuid.

Dat betekent dat er dingen stuk gaan. Dat er onrust ontstaat. Dat je over je eigen toeren gaat, dat anderen over hun toeren gaan en vervolgens die van jou. Dat er gezeik ontstaat. De arrogantie dat je denkt het beter denkt te weten.

‘Then everything’s starting to come after me / And everything’s starting to touch me / I go out and slam whoever I meet’ (Fever Ray, An Itch)

Fever Ray gaat Deena Abdelwahed voor in het doorbreken van stereotypes, het dwars ingaan tegen de druk van verwachtingen uit de omgeving. Dit zijn de grenzen die aan man en vrouw worden gesteld. Zo moet een moeder niet zijn, zo wel: best zonder armen en benen in je eigen huis. In 2017 verschijnt Deena Abdelwahed op Fever Ray’s Plunge, als producer op elektrokraker An Itch: over onrust, grenzen die op breken staan.

Op Khonnar trekt Deena Abdelwahed een regenboogbivakmuts over haar hoofd met net genoeg ruimte voor één priemend, zwart oog. Een plaathoes als bijna vrolijke variant op de nachtmerrie van Fatima Al Qadiri’s Brute: een teletubbie in het uniform van de militaire eenheid, ontdaan van alle onschuld. De politie waarschuwt nog één keer, daarna is het traangas. Misschien staat de regenboogbivak aan de ontvangende kant, de andere kant van het dranghek. Niet vrolijk te slaan.

Arabische Lente, Tunesië. 17 december 2010
Wikipedia, Arabische Lente: ‘De directe aanleiding van de protesten in Tunesië was de dood van de 26-jarige straathandelaar Mohammed Bouazizi, die zichzelf in brand steekt nadat hij geen werk kan vinden en getergd werd door corruptie en vernederingen.

Abdelwahed is aanwezig bij de protesten die ook in Tunis volgen, de hoofdstad van het land. Arabische Lente in Tunesië, protest in de straten van Tunis; brand in overheidsgebouwen en massa-arrestaties. Werklozen en studenten, geen geld, geen toekomst. In een interview met residentadvisor.net zegt Abdelwahed over de positieve gevolgen van die protesten: “Mensen durven ineens vrijuit te spreken.” Internetblokkades worden opgeheven, de zittende macht in de vorm van Ben Ali verdwijnt, uiteindelijk, eindelijk. Ook opgeheven.

In 2015 vertrekt Deena Abdelwahed naar Toulouse, Frankrijk.

Wende
Anders nog iets: “Dit is wat je krijgt als je eeuwen de laagste kruk aan tafel krijgt.” In juli van dit jaar spreek ik Wende Snijders in Amsterdam over gender (in)equality, de rol van de vrouw, haar oma die pas in 1958 handtekeningsbevoegdheid krijgt en waar die banale geslachtsongelijkheid nu precies vandaan komt.

“Ik zag de ongelijkheid toen ik kind was – people are fully convinced that men are better than woman.” Is getekend, Abdelwahed over de eerste achttien jaar van haar leven. Die brengt ze door in Doha, Qatar. Geen spanning, geen alcohol, geen muziek, geen toestemming van vader of moeder, thuis in Doha. Praktisch zonder armen en benen. Amsterdam, 1958, Doha, 1999.

Aan de volledige overkant bevindt zich het openingsnummer van het album,: Saratan. Een beenharde track die gaat over de ongelijkheid tussen man en vrouw. Ik hoor een uitgetrokken geeuw, rondzingende sirenes. Ik hoor een man en een vrouw, allebei uit de keel van Abdelwahed. Als ze zingt met haar eigen stem versta ik er geen woord van (taalbarrière). Saratan laat zich door Google Translate vertalen met ‘kanker’. Sombere tekens in je gezicht. Niet vrolijk te slaan.

11 aug. 2018. TUNIS
‘Honderden Tunesiërs zijn de straat opgegaan om te protesteren tegen het regeringsplan de rechten van vrouwen en homo’s te verbeteren. De demonstranten, onder wie geestelijken, verzamelden zich zaterdag voor het parlementsgebouw om hun ongenoegen te uiten’, schrijft de Telegraaf.

Griotmag.com introduceert Abdelwahed als ‘de ruwe diamant van de Noord-Afrikaanse elektronische muziekscene’ en als toonbeeld van de moderne vrijheden die volgden op de Arabische Lente. Zeven jaar later zegt  Abdelwahed over de huidige staat van die beweging: “Now people are forgetting” en “The country is drowning.” Te hooggespannen verwachtingen, teleurstelling, golfslag, tegenslag.

Eén golf is niet voldoende, elke golf roept een volgende op (of een tegengolf), brengt een volgende aan het licht. Wende, opnieuw.

Boulevard
Rue 7 Novembre 1987 – de datum waarop Ben Ali de macht greep – heet tegenwoordig ‘Boulevard Mohamed Bouazizi’:  Een straat waar je koffietentjes hebt (jongeren en draagbare electronica), busstations, tankstations, een mega-supermarkt en verschillende ambassades, waaronder die van Burkina Faso, Turkije, Qatar, Oekraïne, Griekenland, Rusland, Hongarije, het consulaat van Marokko. Via de Boulevard Mohamed Bouazizi kom je makkelijk bij het parlementsgebouw, aan Bardo Square. Je neemt het openbaar vervoer, een taxi, je kunt lopen.

Onderhuids
Khonnar is Tunesisch-Arabische slang. Khonnar is een geheim, een taboe waar iedereen van op de hoogte is, maar niet in het openbaar uitspreekt. Omdat het onrust zou veroorzaken, omdat het taboe een kruidvat is. Daarom gonst het ondergronds nog steeds, op social media, in clubs. Ontwijkend gedrag op straat, afwijkend gedrag ondergronds.

Walk on, Nothing to See Here is de derde track van Abdelwahed haar EP Klabb. Je hoeft geen genie te zijn om beter te weten: dit is de spanning van Khonnar. Onderhuids. Je voelt dat het erin zit. Dat het broeit. Dat er iets niet helemaal in de haak is. Niet alleen in Tunis, 2018, 2010, Doha, 1999, Amsterdam, 1958, 2018.

Ontwijkend gedrag op straat, afwijkend gedrag ondergronds. Er is spanning.